Beleidsontwikkelingen op hoofdlijnen

Onze keuzes richten we primair op het vergroten van de brede welvaart van onze inwoners en die in onze omgeving. Brede welvaart gaat niet alleen om materiële welvaart, maar ook bijvoorbeeld om werk, gezondheid, wonen, veiligheid, contacten. Verschillende grote vraagstukken bedreigen het hoge niveau van brede welvaart in Meppel en onze omgeving: woningnood, klimaat, polarisatie. Maar ook heel concreet staat het voorzieningenniveau onder druk. Dit brengt ons tot de volgende thema’s die prioriteit hebben:

Verstedelijking (of stadsontwikkeling)
Groeiend kwaliteit toevoegen. Groei van het aantal woningen en banen moet positief bijdragen aan meerdere doelen. Het vergroten van het draagvlak voor onze hoogwaardige voorzieningen. Het stedelijk gebied moet voldoende groen blijven en mensen moeten elkaar gemakkelijk kunnen ontmoeten. Bereikbaarheid is een belangrijk item, zeker ook met het openbaar vervoer, per fiets en lopend.

Verduurzaming
Duurzaam denken en duurzaam handelen. Met onze inzet voor circulaire economie, verstandig omgaan met grondstoffen en de energietransitie, stimuleren wij het verduurzamen van Meppel. Dat doen we niet alleen voor ons eigen bezit maar juist ook samen met onze inwoners en bedrijven.

Verbinding en participatie
Juist op lokale schaal kunnen we werken aan verbinding, aan het met elkaar in gesprek gaan over de grenzen van onze ‘bubbels’ heen. Toenemende polarisatie, onder meer via sociale media, en afnemend vertrouwen in de overheid en instituties gaan ook aan Meppel niet voorbij. Door in samenwerking met inwoners, organisaties en bedrijven aan maatschappelijk gevoelde opgaven te werken kunnen we op een nieuwe manier verbanden leggen. Dat kan helpen om weer meer onderling vertrouwen te krijgen.

Maatschappelijke voorzieningen
Meppel vormt een warm hart voor een veel groter verzorgingsgebied. Hier hoort een uitgebreid en hoogstaand voorzieningenniveau bij. Wij zijn trots op onze mooie voorzieningen. Gelijktijdig zien we een toenemend beroep op maatschappelijke voorzieningen, waarvan de betaalbaarheid toch al moeizaam is. Dit noodzaakt tot het maken van keuzes die pijn kunnen doen. Maar die noodzakelijk zijn om het geheel van de voorzieningen voor de langere termijn op een optimaal peil te houden.

Middelen en bedrijfsvoering
Om al deze prioriteiten te realiseren, moeten onze middelen in orde zijn. Alleen op die manier is onze dienstverlening te verbeteren. Allereerst moet de financiële situatie van onze gemeente sterker worden. De gemeente heeft beperkte buffers en in verhouding grote schulden. Voor de toekomst is dat geen wenselijke situatie. Vooral gezien de grote veranderlijkheid van de samenleving en daarmee de wisselende opgaven voor de gemeente. De risico’s die daarmee gepaard gaan, vragen om een stevigere financiële buffer. Daar willen we een structurele bijdrage aan leveren. Daarnaast willen we investeren in versterking van onze informatisering, het werken met data en het hybride werken (thuis en op kantoor). Overigens geldt dat een stevige organisatie nodig is om de verschillende ambities te realiseren. We zijn ons er van bewust dat ook hiervoor middelen nodig zijn.

Samenhangende visie
De samenhang tussen deze prioriteiten is de volgende. We moeten groeien en ontwikkelen om onze voorzieningen kwalitatief op peil te brengen en te houden. We hebben relatief veel voorzieningen, zowel in accommodaties als in regelingen en subsidies. Dat komt deels doordat Meppel een regionale functie heeft met voorzieningen voor een groter gebied dan onze eigen gemeente. Dat heeft voor- en nadelen. Maar het is een gegeven, waarmee we om moeten gaan. Door te groeien vergroten we het draagvlak onder de voorzieningen en kunnen we enkele ervan kwalitatief verbeteren. Groeiend kwaliteit toevoegen dus.
Tegelijk moeten we de groei en ontwikkeling van de gemeente (stad, kernen, buitengebied) benutten om de noodzakelijke verduurzaming door te voeren waar dat kan. Tal van ontwikkelingen kunnen (en moeten) we aangrijpen om ze op een toekomstgerichte en duurzame wijze vorm te geven. Circulair en klimaatadaptief. We krijgen op verschillende manieren met vraagstukken rond water te maken; daar moeten we op inspelen en mee omgaan. Daarmee slaan we twee vliegen in één klap. Een tweede kans die we moeten grijpen, is dat we alles zo veel mogelijk doen met inwoners en partijen in de gemeente. Samenwerking verbindt. Ook kan het bijdragen aan het onderlinge vertrouwen –niet onbelangrijk in onze polariserende samenleving.
Op deze manier vormen de thema’s ‘Verstedelijking’ en ‘Maatschappelijke voorzieningen’ gezamenlijk de inhoudelijke basis, terwijl de thema’s ‘Verduurzaming’ en ‘Verbinding & Participatie’ daaraan procesmatige meerwaarde toevoegen. Het thema ‘Middelen en bedrijfsvoering’ creëert de randvoorwaarden om dit verantwoord te doen en stelt daarom ook grenzen aan de middelen die we kunnen inzetten.

Evenwicht
Met deze vijf thema’s menen wij een evenwichtig pakket neer te leggen, waarmee het hoge niveau van brede welvaart op zijn minst op peil gehouden, maar het liefst verbeterd kan worden. Daarbij geven we extra aandacht aan hen die dat het hardst nodig hebben. We realiseren ons dat wat om ons heen gebeurt niet iedereen even hard raakt. We zijn er altijd voor de meest kwetsbare mensen. We snijden niet in de sociale voorzieningen.

Om de begroting sluitend te krijgen in de eerste twee jaren, hebben we een aantal nieuwe wensen laten vallen, zijn enkele posten uit de lopende begroting geschrapt en is een taakstelling voor de organisatie opgenomen. Toch resteert ieder jaar nog een tekort. Dat hebben we moeten dichten door als laatste redmiddel de onroerende zaakbelastingen (OZB) te verhogen. Met die lastenverzwaring zorgen we dat de kwaliteit van de voorzieningen op peil blijft.  

Tegelijk hebben we te maken met veranderende omstandigheden. De afgelopen zeven jaar, sinds de decentralisaties in het sociaal domein in 2015, is veel inzet daarop gericht en veel geld daarin gestoken. De huidige onderwerpen Omgevingswet en woningnood leggen een andere focus. Daarmee wordt het sociale domein niet veronachtzaamd; de inzet is inmiddels in het reguliere proces ingebed. Dit draagt bij aan de brede welvaart. Want we zien dat fysiek en sociaal elkaar nodig hebben en juist samen de grootste bijdrage leveren aan het welbevinden van mensen. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als wonen, elkaar ontmoeten en bereikbaarheid.

Robuuste keuzes
Meppel staat voor belangrijke, maar lastige keuzes. Enerzijds zijn er veel vraagstukken, die om een oplossing schreeuwen. Er is van alles gaande in onze gemeente, in de regio om ons heen, in Nederland en in de wereld. Vraagstukken rond klimaat, woningnood, polarisatie, armoede, kansenongelijkheid, beschikbaarheid en betaalbaarheid van voorzieningen hebben effect op Meppel en haar inwoners. Niet alles in dezelfde mate en hevigheid, maar toch. Het aantal uitdagingen is groot. 
Aan de andere kant zijn de middelen om daaraan te werken beperkt. We hebben te maken met schaarste in tal van vormen. Onze financiële reserves zijn mager. Er is schaarste aan arbeidskrachten om het noodzakelijke werk te verrichten. Grond is schaars en daarmee de ruimte om alle noodzakelijke functies te realiseren.

Die uitgangspositie maakt dat we keuzes moeten maken. We kunnen niet alle problemen de komende drie of vier jaar oplossen. Wel nemen we de verantwoordelijkheid om zo veel mogelijk te doen. Daarbij stellen we voorop dat we duurzaam aan Meppel willen bouwen. We willen onze gemeente toekomstgericht ontwikkelen. Dat wil zeggen dat we de kwaliteiten van Meppel en haar voorzieningen willen versterken, zodat dit het welzijn en het geluk (de brede welvaart) van onze inwoners en de regio vergroot. Maar ook dat we een steviger niveau van middelen willen realiseren, zodat Meppel de uitdagingen van de toekomst beter kan aangaan. Een stevigere reservepositie maakt dat vraagstukken straks gemakkelijker aangepakt kunnen worden, omdat er middelen ingezet kunnen worden. Ook díe inzet gericht op de toekomst vinden wij onze verantwoordelijkheid. Dit maakt keuzes op dit moment bepaald niet gemakkelijker; het is eenvoudiger nu meer geld uit te geven en de problemen door te schuiven. Dat vinden wij niet verantwoord. Daarom gaan wij voor robuuste keuzes.
Wat betekent dit? In grote lijnen maken we op drie manieren robuuste keuzes:

1. Door stevig aan de slag te gaan met díe zaken die het meest direct en urgent bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken. Ons motto daarbij is: groeiend kwaliteit toevoegen –de kwaliteit van onze maatschappelijke voorzieningen op peil brengen en houden door te groeien en ontwikkelen. Focus aanbrengen.
2. Door slimme combinaties te maken, waardoor je werk met werk maakt. Synergievoordelen halen. Slim combineren van doelen in projecten en programma’s die we voorbereiden en uitvoeren. Op die manier kunnen we meer bereiken dan dat we ieder voor zich zouden kunnen en meer dan dat we alles los van elkaar zouden aanpakken. 1+1 = 3 dus. Slim combineren.
3. Door partnerschappen aan te gaan en te bevorderen. Krachten bundelen rond gemeenschappelijke thema’s. Ook hier gaat het om synergievoordelen. Maar ook om de vraag welke rol de gemeente heeft. De samenleving beweegt naar een netwerksamenleving, waarin de gemeente één van de netwerkpartijen is. Daarom moet de gemeente niet pretenderen de vraagstukken alleen te willen of kunnen oplossen. Slim samenwerken.

Onze keuzes zijn inhoudelijk, doordat we de focus leggen bij bepaalde maatschappelijke vraagstukken. En ze zijn procesmatig, doordat we werkzaamheden slim combineren en slim samenwerken met partners. Dit alles verbinden we in een samenhangende visie.

Werk in uitvoering
Dit samenhangende pakket aan thema’s willen we resultaatgericht verder en vooral tot uitvoering brengen. Concrete oplossingen bieden. Samen met inwoners en partners. Want door samen te werken bereiken we meer. Ons motto is niet voor niets: Werk in uitvoering. 
Ook hier staan onze vijf prioritaire thema’s voorop. Hierboven gaven we aan waarom we deze thema’s als prioriteit aanmerken; nu geven we een beschrijving van wat deze thema’s inhouden en wat we in dat licht de komende jaren willen doen en ook waaraan we minder of geen aandacht geven.

Verstedelijking (of stadsontwikkeling)
Stadsontwikkeling bestaat niet alleen uit meer woningen bouwen. Het is van het grootste belang dat het van meet af aan integraal wordt aangepakt. Wonen, werken, bereikbaarheid, groen, water, ontmoeting –dit alles moet gelijkwaardig doorklinken in de manier waarop we onze stad en kernen vormgeven. Ontwikkeling en vernieuwing moeten hand in hand gaan met het creëren van de juiste randvoorwaarden. Een samenhangende procesaanpak is het instrument om dit te bereiken. In dat licht zetten wij ons in eerste instantie in voor:

• • Versnelling van woningbouw in Nieuwveense Landen en Noordpoort (binnen een integrale ontwikkeling); realisatie van de noordelijke stadsentree als randvoorwaarde daarbij;
  • Revitalisering van bestaande bedrijventerreinen, gericht op intensiever gebruik en ontwikkeling van bedrijventerreinen Noord III en IV;
  • Opstellen van een samenhangende Omgevingsvisie; realisatie van de instrumenten van de Omgevingswet;
  • Versterking en ontwikkeling van Port of Zwolle en de haven van Meppel als duurzaam knooppunt;
  • De binnenstad duurzaam versterken door meer ruimte te bieden om te ondernemen en in te breiden;
  • Een integrale visie op mobiliteit met verbetering van voorzieningen voor de fietser en een modern parkeerbeleid. 

Waar onze focus ligt op versnelling in Noordpoort en Nieuwveense Landen, bevindt het Stationsgebied zich in een andere fase. Daarin past dat we een ontwikkelstrategie op dit gebied voorbereiden om meteen te kunnen inspelen op mogelijke kansen die zich onder meer in landelijk en regionaal verband aandienen. 

Verduurzaming
Verduurzaming is een randvoorwaarde voor ontwikkeling en activiteit. Dat is nodig om onze wereld door te geven aan volgende generaties. De ontwikkeling van onze gemeente moet daarom duurzaam, in brede zin. Een aantal voorbeelden: Maatschappelijke voorzieningen moeten duurzamer, zodat gebruikers de voorzieningen kunnen blijven gebruiken, de kosten voor gebruik niet te hoog worden en op die manier bijdragen aan een betere leefomgeving. De economie moet steeds meer circulair, om ondernemers in Meppel ook in de toekomst te kunnen faciliteren. Sociale samenhang moeten we bevorderen, zodat iedereen in Meppel mee kan blijven doen. Daarbij richten we ons op inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties én op de omstandigheden om ons heen. En niet in de laatste plaats op (het beleid van) onszelf. Onze inzet is daarom gericht op:

• • Stimuleren van (woning)isolatie en zon op dak; realiseren van (wijkgewijze) warmtetransitie –bij inwoners en bedrijven;
  • Bevorderen van duurzaamheid in tal van vormen: versterken van de circulaire economie en verkorten van ketens; vergroten van de biodiversiteit en van agrarisch natuurbeheer; bevorderen van windenergie; bevorderen van duurzame mobiliteit en (faciliteren van) het gebruik van de fiets; klimaatadaptatie –als omstandigheden in onze omgeving;
  • Werken met businesscases (terugverdienen van een investering), zoals het omzetten van de verlichting naar LED –als gemeente.

De focus op de actieve wijkgerichte aanpak van de warmtetransitie houdt in dat we bij de overige onderdelen uit het programma duurzaamheid vooral aansluiten bij andere ontwikkelingen, die zich voordoen. Alles wat we doen, doen we duurzaam. Op die manier benutten we onze energie en middelen optimaal.

Verbinding en participatie
We willen werken aan goede en stevige verbindingen tussen inwoners, bedrijven, organisaties en gemeente. Midden in de samenleving staan. Voor inwoners de overheid zijn, die dichtbij en benaderbaar is. Participatie op tal van manieren vormgeven en betrokkenheid vergroten bij wat er in de leefomgeving gebeurt. Ook willen we als gelijkwaardige partner met bedrijven en maatschappelijke organisaties werken aan gezamenlijke opgaven. Op deze manieren hopen we bij te dragen aan het verminderen van polarisatie en vergroten van onderling begrip. Daarnaast hebben we als gemeente een rol op het gebied van veiligheid en openbare orde.
Alles bij elkaar richten we ons op:

• • Formuleren van participatiebeleid en daaraan concreet inhoud geven; specifieke aandacht daarbij voor kwetsbare mensen;
  • Bevorderen van een veilige én uitdagende leefomgeving;
  • Met partners in wijken, dorpen en buurten nader vormgeven aan wijk- en dorpsgericht werken (of beter: gebiedsgericht werken);

Onze focus ligt hier op de verbinding met inwoners, bedrijven en organisaties. En op samenwerking en participatie. Het opstellen van gebiedsagenda’s en participatiebeleid is daarbij een middel. Het gaat erom dat we bij onze activiteiten steeds de vraag stellen wie betrokken (behoren te) zijn en welke verbindingen gelegd moeten worden. En wie welke rol heeft. Daarbij hoeft de gemeente zeker niet per se de eerste viool te spelen.

Maatschappelijke voorzieningen
Onze doelstelling is om de voorzieningen voor inwoners van Meppel en de regio rond Meppel kwalitatief op peil te brengen en te houden. Allereerst behouden we onze diensten en hulpmiddelen voor zorg en ondersteuning. Daarnaast gaan we aan de slag met onze fysieke voorzieningen: op het gebied van cultuur (Ogterop, de Plataan bijv.), sport (verschillende accommodaties en velden), onderwijs (nieuwe school Nieuwveense Landen, Reestoeverschool, Dingstede bijv.) en sociaal (leerwerkcentrum, MensA, buurthuizen bijv.).

We realiseren ons dat we niet alles tegelijk kunnen oppakken. Wel kunnen we een begin maken met het hoogst noodzakelijke. Keuzes zijn nodig. Onze inzet:

• • Kwalitatief op peil brengen en houden van de meest urgente maatschappelijke huisvestingssituaties;
  • Betaalbaar (maken en) houden van jeugdzorg (en maatschappelijke ondersteuning);
  • Aandacht voor kwetsbare mensen, schulden en armoede;
  • Versterken van preventie en voorkomen van het opstapelen of escaleren van problemen door middel van effectieve programma’s.

Bij het kwalitatief verbeteren van onze voorzieningen is het van groot belang dat we ons realiseren dat onze polsstok een beperkte lengte heeft. Niet alles kan tegelijk. We moeten prioriteiten stellen en fasering aanbrengen. De meest urgente zaken willen we met voorrang aanpakken. Ons investeringsprogramma getuigt hiervan. Daarnaast zetten we in op vergroten van de effectiviteit en doelgerichtheid van voorzieningen. Dit betekent dat sommige zaken naar achteren schuiven en niet in deze bestuursperiode aangepakt kunnen worden. Uiteraard zijn we er voor de mensen die steun het hardst nodig hebben. Dat staat voorop bij het behouden en kwalitatief verbeteren van voorzieningen.

Middelen en bedrijfsvoering
Onze dienstverlening moet moderner. Het volgen van de aanvraag van een paspoort bijvoorbeeld moet digitaal. Daarnaast vinden we dat we ons moeten aanpassen aan de veranderende positie van de gemeente in de samenleving: meer als gelijkwaardige partner dan als bepalende en sturende overheid. Dit betekent het nodige voor onze dienstverlening en de manier waarop we met initiatieven uit de samenleving om gaan. De wijze van participatie en betrokkenheid (zie thema Verbinding en participatie), onze werkwijze en de daarop toegesneden inrichting van het stadhuis en wijze van organiseren van informatie en de informatisering, hebben zich hierop aan te passen. De financiële positie van de gemeente willen we structureel verbeteren. Dat laten we niet bij woorden; we voegen de eerste twee jaren van deze planperiode financiële middelen toe aan de algemene reserves.  

Dus richten we ons op:

• • Verbeteren en moderniseren van de dienstverlening;
  • Aanpassen van de inrichting van het stadhuis;
  • Structureel verbeteren van de gemeentelijke financiële positie (realiseren van het financieel actieplan).

Wij willen structureel verbetering brengen in onze financiële situatie. We hebben structureel meer buffers nodig om voorbereid te zijn op zowel toekomstige risico’s en kansen als reguliere (vervangings)investeringen, waarvan we kunnen voorzien dat ze op ons af komen. Sparen dus om vervangingen te kunnen doen, om risico’s op te kunnen vangen en om snel te kunnen inspelen op kansen. Een dergelijke structurele verbetering gaat niet vanzelf. We moeten er bewust inzet op plegen. Daarom willen wij werken aan twee sporen: 

a.    Gerichte onderzoeken
•    Invoeren toeristenbelasting. Op dit moment is het aantal overnachtingen in Meppel beperkt en zou toeristenbelasting weinig opleveren. Met de mogelijke komst van het themapark en hotelaccommodatie(s) kan dit veranderen. Daarnaast bestaat de optie van retributie voor recreatief bezoek. 
•    Invoeren leges bij evenementen. Er wordt veel ambtelijke inzet gepleegd voor de evenementen in de stad. Het is de vraag of dit als bijdrage in natura gehandhaafd moet blijven. 
•    Subsidies kwalitatief doorlichten. Subsidies beoordelen op de bijdrage aan gemeentelijke doelstellingen, kan tot aanpassing ervan en tot besparingen leiden. 
•    Zero Based Budgetting. Bij deze methodiek voor het opstellen van de begroting wordt niet langer gedacht vanuit het bestaande niveau van uitvoering van taken, maar vanuit het minimale niveau. Dan blijkt dat er toch diverse mogelijkheden bestaan om te besparen.
•    Andere vorm van investeringen. Als gemeente investeren we vaak zelf voor maatschappelijke doeleinden. Het is denkbaar dat dergelijke investeringen door een investeerder worden gedaan, waarna de gemeente jaarlijks een bijdrage betaalt. Het is de vraag of dit financieel gunstig is en of er andere voordelen aan verbonden zitten. 
•    Vastgoed effectiever benutten en verkopen. Er is het nodige vastgoed beschikbaar voor maatschappelijke functies. Het is de vraag of dit effectiever benut kan worden en of door clustering enkele accommodaties afgestoten kunnen worden. Dit is een voorbeeld van slim combineren (zie onder).
•    Port of Zwolle/haven. Door verdere verzelfstandiging van het havenbedrijf kunnen wellicht schaal- en samenwerkingsvoordelen te behalen zijn. Dit is een voorbeeld van slim samenwerken (zie onder).
•    Aanpassing Gemeenschappelijke Regelingen (GR-en). We willen een sterker verband tussen gemeentelijke doelen en wat GR-en leveren. Mogelijk kan gezamenlijke actie van deelnemende gemeenten aan een gemeenschappelijke regeling ertoe leiden dat de kostenstijging beperkt wordt en/of dat het gesprek over de taken gevoerd wordt. Dit is een voorbeeld van slim samenwerken (zie onder).

b.    Brede verbetering
•    Slim combineren: werk met werk maken. Door activiteiten beter op elkaar af te stemmen, planningen op elkaar aan te sluiten en doelstellingen concreet te koppelen, kan meer bereikt worden met minder inzet van middelen. 
•    Slim samenwerken. De gemeente heeft een andere positie ten opzichte van partijen in de samenleving. Zij kan niet altijd meer zaken alleen bepalen, maar moet de samenwerking zoeken. Vraagstukken zijn vaak te complex en tal van partijen kunnen nuttig bijdragen aan de oplossing, zodat die veel beter wordt dan dat ieder afzonderlijk eraan werkt. Dat betekent dat een herbezinning op de rol van de gemeente en op het effectief opereren zinnig is. Deze manier van gelijkwaardig samenwerken klinkt door in de wijze van vormgeven van onze public affairs. 
•    Effectief organiseren. We kunnen meer bereiken door onze instrumenten en randvoorwaarden verder te professionaliseren. Bijvoorbeeld: monitoring; procesmanagement; rolhelderheid bij project- en programmamanagement.

Met deze onderwerpen gaan we aan de slag. Ook dit kan niet allemaal tegelijk. Bij de volgende perspectiefnota bieden we zicht op de voortgang.