Paragraaf duurzaamheid

Duurzaamheid is een van de prioritaire thema’s van de gemeente Meppel. We werken toe naar een duurzame en toekomstbestendige gemeente. Het realiseren van de ambities en doelen op het gebied van klimaat, energie en milieu vragen inspanningen op vrijwel alle beleidsterreinen. Daarom is duurzaamheid een paragraaf in de programmabegroting. 

We werken de komende jaren aan strategische doelen voor vijf duurzame pijlers. Het karakter van duurzaamheid is complex. Het gaat om transitieopgaven. Deze transities moeten uiteindelijk landen in onze fysieke leefomgeving, onze strategische doelen komen daarom terug in de Omgevingsvisie. Onze opgaven landen in andere programma's en komen nadrukkelijk terug in een aantal paragrafen. 

De gemeente Meppel:	Pijler	Gerelateerde programma's en paragrafen
is CO2-neutraal in 2040	Energietransitie	4 - Leefomgeving 5 - Ruimtelijke ontwikkeling 6 - Economische ontwikkeling Paragraaf Wijk- en dorpsgericht Werken
is klimaatadaptief in 2050	Klimaatadaptatie	4 - Leefomgeving 5 - Ruimtelijke ontwikkeling
heeft in 2050 een robuust en veerkrachtig ecosysteem, passend bij de kenmerken van Meppel en met behoud en herstel van bestaande landschaps- en natuurkwaliteiten.	Natuur, landschap en biodiversiteit	4 - Leefomgeving 5 - Ruimtelijke ontwikkeling Paragraaf Wijk- en dorpsgericht Werken
voldoet aan de wettelijke milieunormen voor externe veiligheid, bodem, lucht, licht, geur en geluid om zo veel mogelijk schade en/of hinder voor mens, dier en milieu te voorkomen.	Gezond leefmilieu	4 - Leefomgeving Paragraaf verbonden partijen
is in 2050 100% circulair	Circulariteit	4 - Leefomgeving 5 - Ruimtelijke ontwikkeling 6 - Economische ontwikkeling Paragraaf Wijk- en dorpsgericht Werken

In deze paragraaf beschrijven we wat we komend jaar gaan doen aan onze beleidsindicatoren. In het Programma Duurzaam 2024 (nog vast te stellen) lichten we de opgaven in detail toe. Voor de monitoring van dit programma dient deze paragraaf als monitoringsinstrument. Dit stelt ons in staat om onze inspanningen nauwkeurig te volgen en waar nodig aan te passen.

In Meppel richten we ons op het tegengaan van CO2-uitstoot. Dit doen we door in te zetten op energiebesparing, aardgasvrije gebouwen, het realiseren van hernieuwbare vormen van energie-opwek en duurzame mobiliteit en industrie. 

Lokale Energiestrategie (LES)
We stellen een lokale energiestrategie op om inzicht te krijgen in onze opgave zodat we in 2040 CO2-neutraal zijn. We kijken waar we staan en hoe we de samenleving goed op de hoogte kunnen houden van de energietransitie en welke keuzes inwoners, ondernemers, partners en andere stakeholders kunnen maken om hun CO2-uitstoot te verlagen. 

Regionale energiestrategie (RES)
De Regionale energiestrategie 1.0 Drenthe (RES) is de basis voor de transitie naar grootschalige energieopwek. Aankomend jaar gaan we hier verdere uitvoering aan geven. De gemeente Meppel heeft afgesproken om in 2030 jaarlijks 0,102 TWh windenergie en 0,065 TWh zonne-energie op te wekken. Voor de opwek van windenergie zoeken we (geschikte) locaties in de buitengebieden. In het gebied Noord IV gaat een gebiedsontwikkeling plaatsvinden van een bedrijventerrein in combinatie met windenergie en water. Voor de opwek van zonne-energie kijken we eerst naar daken in de gebouwde omgeving. Ook zijn we aangesloten bij onderzoeken naar zonne-energie langs rijks- en provinciale wegen, zoals de OERA28 en OERA32 en op (boven) parkeerterreinen. Daarnaast gaan we een traject straten om het zonnepark bij Nieuwveenselanden te realiseren. De energie die we nodig hebben, willen we duurzaam en lokaal opwekken. We streven naar 100% lokaal eigendom bij projecten voor grootschalige energieopwek.

Warmtetransitie
We streven ernaar om in 2040 alle gebouwen van het aardgas af te hebben. Hiervoor stellen we per wijk, dorp en bedrijventerrein warmteplannen op. Deze geven richting aan de lokale aanpak voor een duurzame energievoorziening. We werken nog aan de warmteplannen voor Oosterboer, Blankenstein en Nijeveen. Omdat Blankenstein een bedrijventerrein is, werken we hiervoor ook samen met ICC-PMM. Hierdoor kunnen we ook een aanzet en inhoud geven aan het thema Verduurzaming bedrijventerreinen. 
Naast bestaande wijken aardgasvrij maken, werken we hier ook aan bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Hiervoor geldt een wettelijke verplichting om deze aardgasvrij op te leveren. Samen zoeken we naar innovatieve oplossingen voor warmte. Met woningcorporaties en huurdersverenigingen maken we prestatieafspraken om toe te werken naar energiezuinige woningen. In 2025 starten we met de voorbereidingen voor de herziening van de Transitievisie Warmte. 

Geen Spijtmaatregelen
‘Geen Spijtmaatregelen’ zijn maatregelen die inwoners, ondernemers en vastgoedeigenaren al in een vroeg stadium kunnen nemen om woningen en panden geschikt te maken voor aardgasvrije verwarming. We voorzien woningeigenaren van onafhankelijk advies om woningen energiezuiniger en duurzamer te maken. We zijn hiervoor aangesloten bij het Drents Energie Loket, stellen energiecoaches en Fixteam Drenthe beschikbaar en hebben een SlimWonenApp. Het Programma Lokale Energietransitie Drenthe (PLED), De Drentse Kei, energiecoöperaties, buurtinitiatieven, wijkregie en de wijkplatforms zijn initiatieven waar we mee samenwerken om lokale energie-initiatieven te versterken en te faciliteren.

Mobiliteit
De gemeente Meppel hanteert het STOMP-principe. Hierbij stimuleren we duurzame mobiliteitsvormen, zoals lopen en fietsen. Deze vormen gaan voor op minder duurzame mobiliteitsvormen, zoals de privéauto. We voeren hiervoor het actieplan Fiets uit en stimuleren initiatieven voor deelauto’s en -fietsen. Om ook de privéauto te verduurzamen stimuleren we elektrisch rijden en faciliteren we met laadpunten. We stellen een Omgevingsprogramma Mobiliteit op. 

Energienetwerk en netcongestie
Het elektriciteitsnetwerk begint vol te raken. Dit noemen we netcongestie. Hierdoor worden meerdere transitieopgaven en ontwikkelingen binnen Meppel vertraagd. Het is moelijker om grootverbruikaansluiting te krijgen, hiervoor is een wachtlijst. We zetten ons in voor uitbreiding en verzwaring van het elektriciteitsnetwerk op hoogspannings-, middenspannings-, en laagspanningsniveau. Dit doen we onder andere in samenwerking met de Drentse gemeenten, de provincie Drenthe en netbeheerders. Netbeheerders hebben hierin de regie en wij ondersteunen en faciliteren waar nodig. In samenwerking met ICC-PMM zijn we bezig met een plan om de gevolgen van netcongestie bij bedrijven zo veel mogelijk te minimaliseren. We zoeken naar innovatieve oplossingen voor de korte termijn. 

Met de Lokale Adaptatie Strategie hebben we de visie en doelen voor een klimaatadaptief Meppel in 2050 vastgelegd. In de Lokale Uitvoeringsagenda staat het actieplan tot 2029. De komende jaren doen we onderzoek naar verzakkingsrisico’s door droogte en naar het effect van hitte, droogte en wateroverlast op onze vitale infrastructuur, zoals spoedeisende hulp en midden- en onderstations van elektriciteit, telecom en gas. We vergroenen en passen klimaatadaptieve maatregelen toe bij onze onderhoudsprojecten en nieuwe ontwikkelingen.

We werken samen binnen het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie regio Fluvius. Hier vinden grensoverstijgende onderzoeken plaats, zoals het opstellen van een regionale meetlat voor klimaatadaptieve nieuwbouw en het ontwikkelen van handvatten voor een gemeentelijk hitteplan.

We werken aan een robuust en veerkrachtig ecosysteem passend bij Meppel en met behoud en herstel van bestaande landschaps- en natuurkwaliteiten. Dit doen we met een omgevingsprogramma biodiversiteit en bijbehorende maatregelen. De Natuurwaardenkaarten geven een overzicht van de natuur en biodiversiteit in de verschillende gebieden van Meppel. Met meer onderzoek naar soorten vullen we de kaarten verder aan. Deze instrumenten geven ons als organisatie de opdracht om aan de slag te gaan met ons eigen groenbeheer en het toevoegen van groen.

Het onderzoek voor het Soortenmanagementplan voor gebouwgebonden diersoorten voeren we in 2024 en 2025 uit. Daarmee werken we toe naar een langjarige vergunningsperiode die wettelijk noodzakelijk is om onze inwoners te helpen bij het diervriendelijk verduurzamen van hun woning. 

We gaan door met de samenwerking met Landschapsbeheer Drenthe en Streekbeheer, waarin vrijwilligersgroepen het landschap in Meppel onderhouden. Ook geven we uitvoering aan de Leader-subsidie, gericht op versterking van het platteland.

Voor bodem, lucht, water, geluid, fijnstof, stikstof en externe veiligheid gelden wettelijke normen voor bedrijven en inwoners. Hieraan werken we samen met de Omgevingsdienst Drenthe (voorheen RUD Drenthe). Met risico gestuurd toezicht zetten we schaarse middelen in daar waar het moet. Door de komst van de Omgevingswet wordt een aantal taken van het rijk en de provincie overgedragen aan de gemeenten. Deze verandering vraagt om extra inspanning. Met onze partners in Drenthe herijken we de normen waaraan onze toezicht- en handhavingsstrategie moet voldoen. Zo minimaliseren we de risico’s en optimaliseren we de bedrijfsvoering van onze omgevingsdienst.

De voortgang in het stikstofdossier is op dit moment niet te voorspellen. Het kabinet maakte op 4 september 2024 bekend te stoppen met het Nationaal Programma Landelijke Gebied. Wat dit dossier voor ons in 2025 met zich meebrengt, weten we daardoor nog niet. 

In Meppel streven we naar 100% circulariteit: een systeem waarin we het gebruik van grondstoffen verminderen, er geen afval meer bestaat en waarin we grondstoffen steeds opnieuw gebruiken. 

Circulair bedrijfsleven
De economie en maatschappij veranderen en onze bedrijven moeten zich hierop aanpassen om toekomstbestendig te worden. Het gaat hierbij om transities rond grondstoffen, circulariteit, eiwitten en energie. Een deel van onze ondernemers is intrinsiek gemotiveerd en ziet kansen, maar een breed middenveld komt nog niet voldoende in beweging. Daarom willen wij hen stimuleren. We doen niet alleen, maar samen met ons georganiseerd bedrijfsleven en partners zoals Port of Zwolle, Nice° en via de ondernemersdienstverlening vanuit Drenthe en de Regio Zwolle.

Circulair ambachtscentrum
Nice° heeft een verkenningsonderzoek uitgevoerd voor een circulair ambachtscentrum, Makersloods Meppel. Uit dat onderzoek blijkt dat er enthousiasme is en dat er kansen liggen voor de verdere ontwikkeling hiervan. In de volgende fase onderzoeken we – samen met lokale en regionale partijen - welke vervolgstappen nodig zijn voor de verdere ontwikkeling van de Makersloods. 

Circulair bouwen
We zetten ons in voor circulair bouwen door hergebruik van materialen te stimuleren en de hoeveelheid bouwafval te verminderen om zo onze ruimtelijke ontwikkelingen te verduurzamen. Een voorbeeld waar we dit hebben toegepast is Bleekerseiland. Wieken van windmolens hebben we verwerkt tot bankjes. We gaan nu aan de slag om met de wieken de brug tussen Bleekerseiland en de Stoombootkade te realiseren.

Meppel deelt
Het aanjagen van de circulaire economie is niet alleen een transitie voor overheden en bedrijven, maar juist ook voor inwoners. Het heeft een groot sociaal karakter, waarin spullen met elkaar delen het nieuwe normaal is. Er zijn al veel goede voorbeelden, zoals buurtmoestuinen en deelauto’s. Vanuit het perspectief en tijdpad van de circulaire samenleving is het van belang dat inwoners gestimuleerd, maar ook gefaciliteerd worden om zelf circulaire keuzes te maken. Initiatieven van onderop spelen hierin een belangrijke rol, omdat ze automatisch voorzien in een behoefte van de lokale gemeenschap. In samenwerking met Natuur- en Milieu Federatie Drenthe, Stichting Welzijn MensenWerk, Meppel voor elkaar en Wijkregie van gemeente Meppel hebben we daarom het platform ‘Meppel Deelt’ opgezet. 

Grondstoffeninzameling
Om toe te werken naar 100% circulariteit kijken we ook naar onze grondstoffeninzameling. We zetten in op preventie van afval, afvalscheiding en recycling om zo het aantal kilo’s restafval te verlagen. En we onderzoeken de mogelijkheden voor een milieustraat in Meppel.

Voorbeeldfunctie
Als gemeente hebben we een voorbeeldfunctie. Zo haalden we het poortgebouw bij de begraafplaats, sporthallen en het havenkantoor van het gas af. Voor het stadhuis maken we gebruik van een duurzame warmtevoorziening en zonnepanelen. Er is ruimte voor nog meer zonnepanelen. We werken aan het verduurzamen van onze bedrijfsvoering door circulair inkopen en maatschappelijk verantwoord opdrachtgeven en -inkopen. Sinds 1 juli geldt voor medewerkers een registratieplicht voor woon-werkverkeer en dienstreizen om inzicht te krijgen in de CO2-uitstoot.

We werken aan het vergroenen van de gemeentewerf en onderzoeken de mogelijkheden voor een groene dakrand, om wateroverlast te beperken en voor de biodiversiteit. We onderzoeken of we van de gemeentewerf een circulair ambachtscentrum kunnen maken. Waar mogelijk zetten we stappen in het elektrificeren van de gemeentewerf en ons wagenpark. Dit is complex, omdat er geen extra capaciteit op het elektriciteitsnetwerk beschikbaar is. We vervangen de openbare verlichting en die van de gemeentelijke gebouwen door LED verlichting.

Programma 2
Indicator	Sub indicator	Eenheid	2020	2021	2022	2023
Gas-water-licht Stadhuis	Gasverbruik	m3	1785	2791	3116	1939
Energielabel A++	Elektra	kWh	663.867	*	760.021	754.328
	Water	m3	932	2518	7559	4262
	Opgewekte energie	kWh	18.790	17.470	19.240	13.540
Gas-water-licht Gemeentewerf	Gasverbruik	m3	14.436	21.104	16.429	17.446
Energielabel A++	Elektra	kWh	114.975	133.306	121.577	122.170
	Water	m3	1.936	1.977	1.731	524
CO2-uitstoot wagenpark		Ton CO2	281	216	198	221
Omvang gemeentelijk restafval				1224	1441	1815
Omvang huishoudelijk restafval Meppel				151	156	157
Landelijk gemiddelde restafval (benchmark huishoudelijk afval)				167	144	151
Afvalscheidingspercentage Meppel				69%	64%	63%
Afvalscheidingspercentage landelijk				68%	70%	58%
Recyclepercentage Meppel						56%
Recyclepercentage landelijk						58%
Realisatiegraad opwek van elektriciteit	Grootschalige windenergie			0,002	0,002	0,002
	Zonne-energie op dak			0,008	0,010	0,012
	Zonne-energie op land			0,001	0,001	0,001
* Meterstand niet aanwezig door storing
** In 2023 is een dip geweest in onze opgewekte energie doordat er zonnepanelen stuk waren, deze zijn inmiddels vervangen

Toelichting

Gas
We willen zo min mogelijk gas verbruiken. Het gasverbruik van het stadhuis is minimaal. We maken gebruik van warmte-koude opslag, de ketel slaat alleen aan wanneer het systeem van warmte-koude opslag onvoldoende warmte genereert. Ter vergelijking: het gasverbruik van een gezin van 4 personen in een vrijstaand huis is gemiddeld 1.960 m³. Op de gemeentewerf wordt nog gebruik gemaakt van een ketel op gas. Dit jaar gaan we aan de slag om de gemeentewerf aardgasvrij te maken.

Electra 
Met het certificaat NederlandseWind draagt gemeente Meppel bij aan een beter milieu. De elektriciteit die we afnemen is door duurzame bronnen opgewekt. Er zit echter nog wel veel ruimte tussen de energie die we opwekken en dat wat we verbruiken. Daarom willen we het aantal zonnepanelen uitbreiden. Op het dak van het stadhuis liggen op dit moment 75 zonnepanelen. Vanaf 2027 is budget beschikbaar om deze uit te breiden. We willen het wagenpark elektrificeren, maar er is op dit moment geen extra capaciteit beschikbaar op het energienetwerk. Daarom onderzoeken we de mogelijkheden van een batterijopslag.

Water
We onderzoeken de mogelijkheden om regenwater te hergebruiken, om bijvoorbeeld het wagenpark op de gemeentewerf schoon te maken of toiletten door te spoelen. Bij het waterverbruik zien we schommelingen. In 2020 is er een storing geweest bij de meting van het stadhuis en in 2023 bij de gemeentewerf. De cijfers kunnen we ook nog onvoldoende interpreteren. We willen graag weten hoe hoe het precies zit. 

CO2-uitstoot wagenpark
We elektrificeren ons wagenpark, waardoor er een grote afname van CO2-uitstoot is. De toename in 2023 komt door een toename in het gebruik van benzine en diesel. 

Woon-werkverkeer en dienstreizen
In 2023 zijn er 389 reizen gemaakt met de OV-kaarten. Voor dienstreizen zijn elektrische auto’s beschikbaar. Door de registratieplicht voor woon-werkverkeer en dienstreizen, hebben we volgend jaar beter inzichtelijk wat de CO2-uitstoot van onze werkgebonden mobiliteit is. 

Gescheiden inzameling van vuil- en hemelwater
We werken toe naar een volledig gescheiden inzameling van vuil- en hemelwater in 2050. Schoon hemelwater hoeft niet te worden gezuiverd. De gescheiden inzameling draagt daarmee aan het verduurzamen van het zuiveringsproces. Daarnaast wordt de kans op overlast bij hevige buien beperkt. Op dit moment wordt op de gemeentewerf het hemelwater dat niet vervuild is (het parkeerterrein voor de werf en de dakoppervlakken) gescheiden ingezameld. Het stadhuis is nog niet afgekoppeld.

Afval gemeentelijke organisatie
We weten hoeveel stortingen we jaarlijks in de restafvalcontainer doen en zien dat dit aantal toeneemt. We voeren een sorteerproef uit om te onderzoeken hoe we ons afval scheiden. Daarbij richten we ons op het restafval. We kijken wat hierin belandt, maar eigenlijk apart moet worden ingezameld. 
 
Verplichte beleidsindicatoren

Huishoudelijk restafval
Ons recyclepercentage halen we uit de Landelijke benchmark huishoudelijk afval. We volgen de volgende doelen: 
•    De gemiddelde hoeveelheid restafval per inwoner per jaar terugbrengen tot minder dan 100 kilo, en een afvalscheidingspercentage van minimaal 75 procent.  
•    In 2030 moet meer dan 60 procent van al het huishoudelijk afval gerecycled worden.

De komende jaren gaan we de focus meer leggen op de kwaliteit van de gescheiden grondstofstromen, zodat er meer gerecycled kan worden. Het nieuwe recyclepercentage gaat ons helpen om hierop te sturen.

Hernieuwbare energie
We benutten het monitoringssysteem van de RES Drenthe om de voortgang van de grootschalige opwek te volgen. We gaan hierbij uit van de gerealiseerde projecten. Er zitten een aantal projecten in de planning, die goed zijn voor 0,002 TWh. Zoals het zonnepark Nieuwveense Landen. Voor het realiseren van hernieuwbare energie uit zon en wind moeten er diverse juridische- en ruimtelijke stappen worden gezet. Dit proces, met daarbij het streven naar 100% lokaal eigendom, vraagt tijd. Ook de beschikbare capaciteit op het elektriciteitsnetwerk speelt hierbij een rol.

Klimaatmonitor
De Klimaatmonitor biedt een uitgebreid overzicht van de CO2-uitstoot op nationaal niveau en is een essentieel hulpmiddel voor het volgen en analyseren van klimaatimpact. Door de landelijke gegevens te raadplegen, krijgen we inzicht in de voortgang richting onze klimaatdoelen. Het stelt ons in staat te beoordelen of onze huidige maatregelen effectief zijn in het verminderen van uitstoot of dat we mogelijk andere strategieën en interventies moeten overwegen. De totale CO2-uitstoot van Meppel in 2022 is: 205 kTon.