Paragraaf duurzaamheid

Duurzaamheid is een van onze prioritaire thema’s. We werken toe naar een duurzame en toekomstbestendige gemeente. Het realiseren van de ambities en doelen op het gebied van klimaat, energie, biodiversiteit, circulariteit en milieu vragen inspanningen op vrijwel alle beleidsterreinen. Daarom is duurzaamheid een paragraaf in de programmabegroting. 

We werken de komende jaren aan strategische doelen voor vijf duurzame pijlers. Het karakter van duurzaamheid is complex. Het gaat om transitieopgaven. Deze transities moeten uiteindelijk landen in onze fysieke leefomgeving. Onze strategische doelen komen daarom terug in de Omgevingsvisie. Onze opgaven landen in andere programma's en komen nadrukkelijk terug in een aantal paragrafen. 

In deze paragraaf beschrijven we wat we komend jaar gaan doen aan onze doelstellingen, zoals vastgesteld in het Programma Duurzaam 2024-2028. Voor de monitoring van dit programma is deze paragraaf een monitoringsinstrument. Dit stelt ons in staat om onze inspanningen nauwkeurig te volgen en waar nodig aan te passen.

We richten ons op het tegengaan van CO2-uitstoot. Dit doen we door in te zetten op energiebesparing, aardgasvrije gebouwen, het realiseren van hernieuwbare vormen van energie-opwek en duurzame mobiliteit en industrie. 

Regionale energiestrategie (RES)
De Regionale Energiestrategie (RES) 1.0 Drenthe vormt de basis voor de grootschalige energietransitie in Drenthe. In het komende jaar zetten we concrete stappen in de uitvoering. We hebben ons gecommitteerd aan het opwekken van 0,102 TWh windenergie en 0,065 TWh zonne-energie per jaar in 2030. Voor windenergie richten we ons op het ontwikkelgebied Noord IV, waar een bedrijventerrein wordt gecombineerd met windenergie en de wateropgave. Voor zonne-energie ligt de focus op grote daken in de gebouwde omgeving, vooral op bedrijventerreinen. Daarnaast verkennen we samen met regionale partners binnen OER A28/A32 de mogelijkheden voor zonnepanelen langs snelwegen. Ook starten we met het maken van de plannen voor het zonnepark in Nieuwveense Landen. Al deze inspanningen zijn gericht op het lokaal en duurzaam opwekken van energie, met als streefambitie: 100% lokaal eigendom van grootschalige energieprojecten. Daarnaast vindt binnen de RES-regio Drenthe bovenlokale afstemming plaats over de Regionale Structuur Warmte (RSW), voor zover het de bovenlokale aspecten van de warmtetransitie betreft. De regie over de warmtetransitie ligt bij de gemeenten en wordt op lokaal niveau gevoerd. 

Warmtetransitie
We willen in 2040 alle gebouwen van het aardgas af hebben. Hiervoor stellen we per wijk, dorp en bedrijventerrein warmteplannen op. Deze geven richting aan de lokale aanpak voor een duurzame energievoorziening. We voeren de vastgestelde warmteplannen (omgevingsprogramma’s) Berggierslanden, Koedijkslanden/Reestlanden/Slingenberg, Oosterboer, Nijeveen en Blankenstein uit. Voor de wijken Halvertemade en Ezinge starten we met het maken van een warmteplan.  Met woningcorporaties en huurdersverenigingen maken we prestatieafspraken om toe te werken naar energiezuinige woningen. Rondom Noordpoort worden de mogelijkheden voor een collectieve warmtevoorziening onderzocht. Hierbij moeten vraagstukken als het oprichten van warmtebedrijf en diverse financiele en organisatorische vraagstukken worden beantwoord.  Daarnaast wordt de Transitievisie Warmte herzien om te komen tot een omgevingsprogramma Warmte. 

Geen Spijtmaatregelen
‘Geen Spijtmaatregelen’ zijn maatregelen die inwoners, ondernemers en vastgoedeigenaren al in een vroeg stadium kunnen nemen om woningen en panden geschikt te maken voor aardgasvrije verwarming. We voorzien woningeigenaren van onafhankelijk advies om woningen energiezuiniger en duurzamer te maken. We zijn hiervoor aangesloten bij het Drents Energie Loket, stellen energiecoaches en Fixteam Drenthe beschikbaar en hebben een SlimWonenApp. Het Programma Lokale Energietransitie Drenthe (PLED), De Drentse Kei, energiecoöperaties, buurtinitiatieven, wijkregie en de wijkplatforms zijn initiatieven waar we mee samenwerken om lokale energie-initiatieven te versterken en te faciliteren.

Mobiliteit
We zetten duidelijke stappen richting duurzame mobiliteit. We hanteren het STOMP-principe, waarbij duurzame mobiliteitsvormen zoals lopen en fietsen prioriteit krijgen boven minder duurzame alternatieven, zoals de privéauto. We voeren kleinschalige pilots uit op het gebied van deelvervoer en stimuleren elektrisch rijden en door dit te faciliteren met laadpunten. Voor de realisatie van publieke laadpunten vanaf 2028 verkennen we verschillende marktmodellen. Binnen het Omgevingsprogramma Mobiliteit worden diverse beleidsstukken ontwikkeld, waarin nadrukkelijk rekening wordt gehouden met onze duurzaamheidsopgaven, zoals klimaatadaptatie, energietransitie en een gezond leefmilieu. Denk hierbij aan maatregelen zoals waterdoorlatende parkeerplaatsen, solar carports en emissievrije zones.

Energienetwerk en netcongestie
Een toekomstbestendig energienetwerk is een randvoorwaarde voor de ontwikkeling van transities en opgaven. De toenemende druk op het elektriciteitsnet belemmert de ontwikkeling van duurzame energie, de elektrificatie van mobiliteit, woningbouw en de uitbreiding van bedrijvigheid. Daarom werken we samen met netbeheerders, provincie Drenthe en andere Drentse gemeenten aan het voorkomen en verminderen van netcongestie. We ondersteunen de uitbreiding van het energienetwerk zowel bovengronds als ondergronds: van nieuwe hoog- en middenspanningsstations tot verbeteringen op het laagspanningsnet op wijkniveau, dit doen we in samenwerking met Enexis en TenneT. ICC-Parkmanagement is een belangrijke partner bij het signaleren van knelpunten op bedrijventerreinen. Zij laten diverse onderzoeken naar netcongestie uitvoeren.

Met de Lokale Adaptatie Strategie hebben we de visie en doelen voor een klimaatadaptief gemeente Meppel in 2050 vastgelegd. In de Lokale Uitvoeringsagenda staat het actieplan tot 2029. De komende jaren doen we onderzoek naar verzakkingsrisico’s door droogte en naar het effect van hitte, droogte en wateroverlast op onze vitale infrastructuur, zoals spoedeisende hulp en midden- en onderstations van elektriciteit, telecom en gas. We vergroenen en passen klimaatadaptieve maatregelen toe bij onze onderhoudsprojecten en nieuwe ontwikkelingen binnen het fysieke domein. Op deze manier passen we het principe werk-met-werk-maken toe. Bij Noord IV wordt een nieuw bedrijventerrein planologisch mogelijk gemaakt waarin waterberging een grote rol speelt. 

We werken samen binnen het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie regio Fluvius. Hier vinden grensoverstijgende onderzoeken plaats, zoals het opstellen van een regionale meetlat voor klimaatadaptieve nieuwbouw, bovenregionale stresstesten en het ontwikkelen van handvatten voor een gemeentelijk hitteplan. De samenwerking binnen de regio werkt ook door binnen onze gemeente. Zo verbinden we in 2026 het ruimtelijk en sociaal domein door samen een lokaal hitteplan op te stellen. 

We werken aan een robuust en veerkrachtig ecosysteem passend bij gemeente Meppel en met behoud en herstel van bestaande landschaps- en natuurkwaliteiten. Dit doen we met het omgevingsprogramma biodiversiteit en bijbehorende maatregelen. De Natuurwaardenkaarten geven een overzicht van de natuur en biodiversiteit in de verschillende gebieden van gemeente Meppel. Met meer onderzoek naar soorten vullen we de kaarten verder aan. Deze instrumenten geven ons als organisatie de opdracht om aan de slag te gaan het toevoegen van groen en met ons eigen groenbeheer. Zo bereiden we de overgang naar meer ecologisch berm- en oeverbeheer voor. Daarnaast onderhouden we ca 29.500 bomen en ca. 350 hectare groen.
De onderzoeken voor het Soortenmanagementplan voor gebouwgebonden diersoorten worden voortgezet. Daarmee werken we toe naar een langjarige vergunningsperiode die wettelijk noodzakelijk is om onze inwoners te helpen bij het diervriendelijk verduurzamen van hun woning. We gaan door met de samenwerking met Landschapsbeheer Drenthe en Streekbeheer, waarin vrijwilligersgroepen het landschap in gemeente Meppel onderhouden door snoeien van houtwallen en bosjes. Ook geven we uitvoering aan de Leader-subsidie, gericht op versterking van het platteland.

Voor bodem, lucht, water, geluid, fijnstof, stikstof en externe veiligheid gelden wettelijke normen voor bedrijven en inwoners. Hieraan werken we samen met de Omgevingsdienst Drenthe (voorheen RUD Drenthe). Met risico gestuurd toezicht zetten we schaarse middelen in daar waar het moet. Door de komst van de Omgevingswet wordt een aantal taken van het Rijk en provincie overgedragen aan gemeenten. Deze verandering vraagt om extra inspanning. Met onze partners in Drenthe herijken we de normen waaraan onze toezicht- en handhavingsstrategie moet voldoen. Zo minimaliseren we de risico’s en optimaliseren we de bedrijfsvoering van onze omgevingsdienst.

In gemeente Meppel streven we naar 100% circulariteit: een systeem waarin we het gebruik van grondstoffen verminderen, er geen afval meer bestaat en waarin we grondstoffen steeds opnieuw gebruiken. 

Circulair bedrijfsleven
Verduurzaming is een onderwerp voor al onze bedrijven. Het gaat hierbij om transities rond grondstoffen, circulariteit en energie. Wij stimuleren dit. Daarom hebben we de samenwerking met ICC-Parkmanagement verder uitgebouwd. Met hen zijn prestatieafspraken gemaakt op onder andere de thema's duurzaamheid en netcongestie. Met hen stellen we een uitvoeringsagenda op en voeren dit uit. Een van onze andere samenwerkingen is Port of Zwolle. Dit moet de haven van de toekomst worden met focus op circulaire bedrijvigheid en de energietransitie. 

Circulair bouwen
We stimuleren circulair bouwen door hergebruik van materialen en het verminderen van de hoeveelheid bouwafval om zo onze ruimtelijke ontwikkelingen te verduurzamen.  We hebben het Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen ondertekend. We kiezen hierbij bewust voor de meest ambitieuze trede, waarmee we stapsgewijs actief bijdragen aan de reductie van stikstof, CO2 en fijnstof in de bouwsector. Zo zorgen we  dat we infrastructurele en bouwprojecten schoner en met minder uitstoot uitvoeren.

Grondstoffeninzameling
Om toe te werken naar 100% circulariteit kijken we ook naar onze grondstoffeninzameling. We zetten in op preventie van afval, afvalscheiding en recycling om zo het aantal kilo’s restafval te verlagen en het recyclepercentage te verhogen. 

Als gemeente hebben we een voorbeeldfunctie. We verduurzamen onze vastgoedportefeuille door aan te sluiten bij natuurlijke vervangingsmomenten en de projectenplanning uit het strategisch huisvestingsplan maatschappelijke accommodaties. We ronden het vergroenen  van de gemeentewerf af. Hiermee gaan we wateroverlast tegen en bevorderen we de biodiversiteit. Daarnaast zetten we vervolgstappen in het ontwikkelen van de gemeentewerf naar een circulair ambachtscentrum. We nemen stappen richting elektrificatie van de gemeentewerf en het wagenpark, al zijn deze afhankelijk van beschikbare netcapaciteit. Via de nieuwe onderhoudsaannemer zetten we vervolgstappen in het vervangen van conventionele openbare verlichting naar energiezuinige LED-verlichting. Duurzaamheid is ook steeds verder verankerd in onze bedrijfsvoering. We kopen zoveel mogelijk circulair en maatschappelijk verantwoord in, getoetst aan de hoogste MVI-criteria. Afwijken is alleen mogelijk met goede onderbouwing. De verantwoording over duurzaam inkopen wordt opgenomen in de reguliere Planning- en Controlecyclus. Als fairtrade gemeente kopen wij fairtrade producten in.

Toelichting van de beleidsindicatoren
Gas, elektra en water
We willen zo min mogelijk gas verbruiken. Het gasverbruik van het gemeentehuis is minimaal. De elektriciteit die we afnemen is door duurzame bronnen opgewekt en 100% groene stroom. Er zit echter nog wel veel ruimte tussen de energie die we opwekken en dat wat we verbruiken. Daarom willen we het aantal zonnepanelen uitbreiden. Op het dak van het gemeentehuis liggen op dit moment 75 zonnepanelen. Vanaf 2027 is budget beschikbaar om deze uit te breiden.  Bij het waterverbruik zien we schommelingen. 

CO2-uitstoot wagenpark
We elektrificeren ons wagenpark, waardoor er een grote afname van CO2-uitstoot is. De toename van CO2 in 2024 komt doordat noodgedwongen diesel moest worden getankt omdat een auto niet langer goed reed op HVO. 

CO2-uitstoot woon-werkverkeer en zakelijke reizen
Met de registratieplicht voor woon-werkverkeer en zakelijke reizen, hebben we vanaf het jaar 2024 inzichtelijk wat de CO2-uitstoot van onze werkgebonden mobiliteit is. 

Afval gemeentelijke organisatie
We weten hoeveel stortingen we jaarlijks in de restafvalcontainer doen en zien dat dit aantal toeneemt.
 
Verplichte beleidsindicatoren
Huishoudelijk restafval
Onze gegevens halen we uit de grondstoffenmonitor van Markerein. We werken naar de volgende doelen:

• De gemiddelde hoeveelheid restafval per inwoner per jaar brengen we terug naar minder dan 100 kilo.
• Het afvalscheidingspercentage is minimaal 75 procent.  
• In 2030 wordt meer dan 60 procent van al het huishoudelijk afval gerecycled.

We zien dat het aantal kilo's restafval per inwoner toeneemt en het recylcepercentage daalt. We gaan onderzoeken wat de oorzaken hiervan zijn om  aanvullende maatregelen te kunnen treffen.

Hernieuwbare energie
We benutten het monitoringssysteem van de RES Drenthe om de voortgang van de grootschalige opwek te volgen. We gaan uit van de gerealiseerde projecten. Er zit een aantal projecten in de planning, die samen goed zijn voor 0,002 TWh. Zoals het zonnepark Nieuwveense Landen. Voor het realiseren van hernieuwbare energie uit zon en wind moeten er diverse juridische- en ruimtelijke stappen worden gezet. Dit proces, met daarbij het streven naar 100% lokaal eigendom, vraagt tijd. Ook de beschikbare capaciteit op het elektriciteitsnetwerk speelt hierbij een rol. Vanwege een nieuwe methode voor het bepalen van de zon-op-dakopgave in de regio RES-Drenthe, is de realisatiegraad gedaald ten opzichte van 2022. De uitkomsten van alle Drentse gemeenten zijn naar beneden bijgesteld. De gegevens van 2024 zijn pas in 2026 beschikbaar.

Klimaatmonitor
De Klimaatmonitor biedt een uitgebreid overzicht van de CO2-uitstoot op nationaal niveau en is een essentieel hulpmiddel voor het volgen en analyseren van klimaatimpact. Door de landelijke gegevens te raadplegen, krijgen we inzicht in de voortgang richting onze klimaatdoelen.  De totale CO2-uitstoot van Meppel in 2023 is: 181 kTon. De gegevens van 2024 zijn pas in 2026 beschikbaar.