Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen

Kapitaalgoederen zijn investeringsgoederen met een groot maatschappelijk nut die we als gemeente nodig hebben om onze taken te kunnen uitvoeren. Deze goederen hebben vaak een hoge vervangingswaarde en gaan meerdere jaren mee. In het oog springende voorbeelden hiervan zijn wegen, bruggen, riolen, plantsoenen en gebouwen. De paragraaf kapitaalgoederen geeft daarom inzicht in de financiële middelen die nodig zijn om de kapitaalgoederen op het door de raad vastgestelde of wettelijk verplichte kwaliteitsniveau te houden. Daarnaast geven we aan hoe we met het onderhoud omgaan, of de uitvoering volgens schema verloopt en hoe de dekking is geregeld. Met de duurzame instandhouding van onze kapitaalgoederen dragen we bij aan onze bestuurlijke ambities en maatschappelijke opgaven.

Beleidskader:  Prijskwaliteitskeuze Kwaliteit op Maat (KOM)

De ambitie voor het onderhoud van wegen, groen en straatmeubilair in de openbare ruimte is vastgelegd in het sturingsmechanisme dat wij kennen onder de naam KOM (kwaliteit op maat). Hierin is de gewenste onderhoudskwaliteit afgewogen tegen bijbehorende middelen, zowel technisch (heel en veilig) als verzorgend (schoon). 

Het Kenniscentrum CROW ontwikkelde voor bijna alle bovengrondse delen van de openbare ruimte een landelijke kwaliteitsnorm. Beelden voor verzorging en technische staat zijn in een kwaliteitscatalogus vertaald naar categorieën voor Hoge (A), Basis (B) en Lage (C) onderhoudskwaliteiten. Onderstaande tabel laat de vastgestelde inwonergerichte prijskwaliteitsafspraak in KOM zien. 

Beleidskader:

• Prijskwaliteitskeuze Kwaliteit Op Maat (KOM)
• Wegenbeheerplan 2024-2028 (in concept gereed, in afwachting van weginspectie 2025)

Op grond van de Wegenwet zijn we verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van openbare wegen. Alle wegen in Meppel staan nu geregistreerd in het beheersysteem GISIB. Dit systeem geeft per wegvak informatie over de oppervlakte, het soort weg en de  kwaliteit. Een gespecialiseerd bureau inspecteert jaarlijks alle wegen op basis van de landelijke erkende CROW-systematiek.

Beleidskader:

•  “alles Duurzaam”, beleid openbare verlichting 2015-2019 (2015)
•  Beheerplan Openbare Verlichting 2021-2025

Doelstelling: onderhouden van de verlichting en verlichten waar het moet en donker waar het kan.

Ons areaal van de openbare verlichting omvat:

Het beheerplan Openbare Verlichting 2021-2025 gaat uit van afgerond € 100.000 aan jaarlijkse onderhoudskosten. Dit budget is jaarlijks in lijn met de begrotingsuitgangspunten geïndexeerd.  Het onderhoudsbudget voor openbare verlichting bedraagt in 2026 € 109.000. Dit bedrag is ook meerjarig voor de jaren 2027 tot en met 2029 begroot.

In de investeringsplanning houden we rekening met het omvormen van openbare verlichting van conventionele verlichting naar LED verlichting. Dit is een meerjarig project. De uitvoering is gestart in 2021 en loopt door tot en met 2035. In de meerjarenbegroting 2026-2029 wordt rekening gehouden met een investering van € 255.000 per jaar in lijn met het beheerplan.

Beleidskader:

• Beheerplan Civieltechnische Kunstwerken 2023-2027  

Onder civieltechnische kunstwerken wordt verstaan: bruggen, beschoeiingen, kademuren, duikers, steigers en tunnels. 

Doelstelling: zorgen voor de veiligheid van de gebruikers van de kunstwerken.

Ons areaal civieltechnische kunstwerken omvat 251 objecten 

Met het beheerplan hebben we de kwantiteit en kwaliteit van het areaal civieltechnische kunstwerken inzichtelijk gemaakt. Dit plan voorziet in een meerjarenplanning van regulier en specifiek onderhoud en vervanging van kunstwerken. Het onderhoudsbudget dekt de kosten voor het regulier onderhoud. Jaarlijks vragen we bij de begroting extra middelen aan voor specifiek onderhoud. Door periodiek inspecties uit te voeren, blijven de areaalgegevens actueel en is er inzicht in de kwaliteit van de kunstwerken.

Voor 2026 is onder andere groot onderhoud gepland aan: 
•    Eshuisbrug: vervangen slagbomen en slagboomkasten
•    Prins Bernhardsingel brug: geheel vervangen

Vanwege de kosten en relatief definitieve karakter van kunstwerken is het belangrijk om bij vervanging ook te kijken naar ontwikkelingen in de omgeving, zodat we een integrale aanpak kunnen uitwerken.

In het beheerplan wordt uitgegaan van een benodigd onderhoudsbudget van in totaal € 374.000 voor 2026 en € 345.000 voor 2027. Dit betreft zowel het regulier als groot onderhoud. In de begroting is een onderhoudsbudget opgenomen van totaal € 400.000 voor 2026 en € 370.000 voor 2027. In deze budgetten is rekening gehouden met indexatie die in lijn is met de begrotingsuitgangspunten.  Het beheerplan Civieltechnische kunstwerken loopt tot en met 2027. Voor de latere jaren is in de meerjarenraming het onderhoudsbudget conform 2027 structureel doorgetrokken. 

Beleidskader:

• Beleidsvisie op uitgeefbaar groen
• Groene kaart  en lijst monumentale bomen
• Kadernotitie 'Zo doen we groen'!

Doelstelling: een betere inrichtings- en beeldkwaliteit van groen, een sterkere identiteit en gebruikswaarde van de groene hoofdstructuur en toename van de natuurwaarde.

Op groenonderhoud voeren we regie (eigen dienst en aannemers). Dit gebeurt op basis van ervaring en vakmanschap, rekening houdend met de beleidskaders. Op basis van een landelijke richtlijn over zorgplicht vindt voor het beheer van bomen een 3-jarige onderhouds- en inspectiecyclus plaats. Aan de hand van bevindingen hieruit wordt het technische onderhoud aangestuurd. 

De Kadernotitie 'Zo doen we Groen'! benoemt geen concrete onderhoudsbudgetten. Conform de kadernotitie wordt het benodigd onderhoudsbudget jaarlijks bepaald op basis van het feitelijke areaal (m2) en geïndexeerd in lijn met de begrotingsuitgangspunten. Het totaal regulier onderhoudsbudget groen voor 2026 bedraagt € 2.052.000. Hierbij is voor een deel extra prijscompensatie voor inzet van aannemers verwerkt boven de gehanteerde index. Het onderhoudsbudget is meerjarig in de begroting opgenomen. Vanaf 2028 wordt het onderhoudsbudget structureel verhoogd met € 65.000 voor ecologisch bermbeheer in lijn met de uitgangspunten van het programma Biodiversiteit.

Binnen dit totale onderhoudsbudget voeren we ook het groenbeheer van de begraafplaatsen en het groenonderhoud rondom de sportvelden en leggers, en de schouw en waterlossingen uit. Voor sportpark Ezinge is vanaf 2026 structureel € 75.000 aan aanvullend onderhoudsbudget opgenomen voor het groenonderhoud rondom de sportvelden.

In de investeringsplanning is rekening gehouden met een meerjarige vervanging van zieke bomen. Het betreft een jaarlijks een investering van € 330.000.

Doelstelling: voorzien in de speelbehoefte van ieder kind van 0-12 jaar via formele en informele speelruimte, uitnodigend tot buiten spelen, bewegen en ontmoeten.

Speeltoestellen moeten voldoen aan het Besluit Veiligheid en Attractie- en Speeltoestellen.
Om dit te controleren doen we inspecties en de resultaten hiervan worden in een elektronisch logboek bijgehouden. Bij constatering of melding van een gebrek aan de speeltoestellen repareren we deze.

Het regulier onderhoudsbudget voor 2026 bedraagt € 46.000.  

Daarnaast is er een krediet van € 120.000 in 2026 voor het vervangen van speeltoestellen en het eventueel herverdelen van speelplekken binnen een buurt. Keuzes hierin maken we samen met de buurt en vooral de kinderen. We hanteren daarbij een cyclus van circa tien jaar. Hierbij passen we het spelaanbod aan de behoefte aan, op basis van het aantal kinderen in de buurt en volgens de tijdloze normering uit het speelruimteplan. 

Beleidskader:

•  De Kadernotitie 'Zo doen we Groen'! (2015)
•  Riolering en waterprogramma 2023-2028

Doelstelling: voldoen aan de zorgplicht voor het inzamelen en transport van overtollig grond- en hemelwater en bijdragen aan de functionaliteit en kwaliteit van watergangen.

We zijn met het waterschap in overleg over de veranderende taakverdeling van het beheer van het stedelijk water. De uitkomst van dit overleg bepaalt mede de baggeropgave voor de gemeente. In het baggerplan wordt een uitvoeringsagenda opgenomen. De benodigde bedragen worden bij de komende PPN aangevraagd.

Voor dit product is een onderhoudsbudget beschikbaar van € 67.000.  Deze middelen zetten we in voor het onderhoud van de oeverbescherming van watergangen en voorzieningen in de haven. 

Een goed werkende riolering draagt bij aan een schone en veilige leefomgeving. Artikel 2.16 van de Omgevingswet beschrijft de zorgplichten die de gemeente heeft met betrekking tot stedelijk afvalwater, afvloeiend hemelwater en het treffen van maatregelen om nadelige gevolgen van de grondwaterstand zo veel mogelijk te voorkomen.

Doelstelling: voldoen aan de wettelijke zorgplichten voor gemeenten.

Het Riolering en Water Programma 2023-2028 (RWP) geeft invulling aan de zorgplichten die de Omgevingswet aan de gemeenten stelt. Deze zorgplichten zijn in het RWP vertaald naar een uitvoerings- en onderzoeksprogramma. We gaan in 2026 de beheerdata van de riolering verder verrijken waardoor het inzicht in het functioneren van de riolering en gemalen verbetert. 

Werkzaamheden in bestaande areaal zijn onder andere:

• Renovatie van rioolgemalen aan de Ambachtsweg en het Burgemeester Woudapark.
• Regulier preventief en correctief onderhoud aan de rioolgemalen uitgevoerd.
• Reinigen en inspecteren van het riool in Nijeveen.

Nieuwe aanleg van riolering en gemalen doen we in lijn met de bouwplanning in de grondexploitaties Nieuwveense Landen, Danninge Erve, Kop van Noordpoort en Noord III/IV.  De locaties waar het hemelwater wordt afgekoppeld zijn terug te vinden in de investeringsplanning. 

In het RWP wordt uitgegaan van een jaarlijks onderhoudsbudget van in totaal € 502.000. Dit betreft het onderhoud van riolering, kolken en pompen en gemalen. In de begroting 2026 is meerjarig rekening gehouden met een onderhoudsbudget van € 553.000. Dit bedrag is gebaseerd op het onderhoudsbudget conform RWP met een jaarlijks indexatie in lijn met de begrotingsuitgangspunten.

De gemeente heeft op verschillende manieren te maken met het bouwen, onderhouden en exploiteren van vastgoed. In deze paragraaf maken we een onderscheid tussen onderwijsgebouwen en overige gebouwen.
De overige gebouwen betreft het gemeentelijk vastgoed. Hierin maken we een onderscheid tussen kernbezit, strategisch bezit en overig bezit. 
Al het vastgoed dat op de middellange en lange termijn nodig is voor de uitvoering van gemeentelijke taken, beleidsdoelstellingen of wettelijke verplichtingen behoort tot het kernbezit. Het strategisch bezit zijn vastgoedobjecten of gronden die de gemeente vanwege strategische redenen in bezit houdt. Het overig bezit is vastgoed waarvan het eigendom voor de gemeente niet noodzakelijk is. Deze categorie komt mogelijkerwijs in aanmerking om (op termijn) af te stoten. Voor het kernbezit is een verdere categorisering op soort gebouw te maken:

• Onderwijsgebouwen (gemeente is verantwoordelijk voor capaciteit, scholen voor het onderhoud)
• Gebouwen voor de gemeentelijke dienst (zoals het stadhuis, de gemeentewerf en rioolgemalen)
• Multifunctionele accommodaties (zoals De Plataan en Het Palet)- Sportaccommodaties (binnensport- en buitensportaccommodaties)
• Cultuur- en welzijnsaccommodaties (zoals Ogterop, De Schalle en molen de Sterrenberg)

De gemeente is verantwoordelijk voor de onderwijshuisvesting van het primair, voortgezet en speciaal onderwijs. In geval van nieuwbouw draagt de gemeente volledig de kosten voor de bouw. Bij renovatie maken schoolbestuur en gemeente afspraken.

Het onderhoud van schoolgebouwen ligt meestal bij het schoolbestuur. Alleen wanneer de gemeente juridisch eigenaar is van het gebouw zijn we ook verantwoordelijk voor het onderhoud. Dit is het geval bij IKC Het Palet en de katholieke basisschool De Plataan. Het onderhoud van deze schoolgebouwen is onderdeel van het meerjarenonderhoudsplan MJOP Planon.

Integraal huisvestingsplan (IHP)
In het integraal huisvestingplan 2025-2044 beschrijven we welke maatregelen en projecten we uitvoeren (ver)nieuwbouw of levensduur verlengende renovatie). Het plan vormt, samen met de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs, het kader en planningsinstrument waaraan we huisvestingsaanvragen toetsen. Belangrijke onderwerpen in het IHP zijn:

• De vernieuwingsopgave is groot. In het IHP hebben we een planning gemaakt wanneer scholen aan de beurt zijn voor grootschalige vernieuwing. Dat geeft richting en perspectief. 
• Renovatie of vernieuwbouw is een duurzaam en volwaardig alternatief voor nieuwbouw. Per schoolgebouw maken we hierin tijdig een afweging.
• We ramen projecten op basis van kengetallen van Ruimte OK en laten de VNG-normbedragen los omdat deze te ver afstaan van de markt. 
• We zetten zoveel mogelijk in op realisatie van integrale kindcentra met ruimte voor onderwijs en kinderopvang (doorlopende leerlijn).

Projecten en financiële effecten
Ten aanzien van onderwijshuisvesting zijn concreet onderstaande projecten gaande of in voorbereiding. Vanwege stijgende bouwkosten en de beperkte rijksbijdrage voor onderwijshuisvesting staan de investeringskredieten onder druk.

•    Nieuwbouw integraal kindcentrum Nieuwveense Landen
Voor de realisatie van dit project is een investeringskrediet van € 16,9 miljoen opgenomen in de begroting. Daarvan is
€ 1,5 miljoen gereserveerd voor realisatie van een binnensportaccommodatie voor bewegingsonderwijs.

•    Nieuwbouw Reestoeverschool
Voor de realisatie van dit project is een investeringskrediet opgenomen van € 7,9 miljoen in de begroting.

•    Uitbreiding Greijdanus
Greijdanus heeft recht op permanente uitbreiding vanwege een stijgend aantal leerlingen. Hiervoor is een investeringskrediet van € 3,1 miljoen opgenomen. De uitbreiding is in 2027 gereed. Tot die tijd zijn  noodlokalen nodig. 

Van het gemeentelijk kernbezit hebben we meerjarenonderhoudsplannen (MJOP) opgesteld. Deze meerjarenonderhoudsplannen hebben we vastgelegd in een gebouwenbeheerssysteem. Periodiek inspecteren we de gebouwen op basis van een gestandaardiseerde objectieve methode om de technische staat vast te leggen. In 2026 worden de meerjarenonderhoudsplannen geactualiseerd. Op basis van de onderhoudstoestand berekenen we het benodigde budget voor (groot) onderhoud aan de gebouwen en bijbehorende installaties. Per jaar beoordelen we in hoeverre het geplande onderhoud nodig is. Het onderhoud doen we kostenbewust. Per jaar kan het verschillen hoeveel geld voor groot onderhoud nodig is. In de begroting zijn deze onderhoudsbudgetten opgenomen. Zie hiervoor de volgende tabel.

In 2025 heeft een inventarisatie van de vervangingsinvesteringen plaatsgevonden. Op basis van die inventarisatie gaan we uit circa € 5 miljoen per jaar nodig te hebben voor onze vervangingsinvesteringen. Dit is een eerste indicatie. Het bedrag wordt geactualiseerd als alle beheerplannen zijn opgesteld/geactualiseerd en doorgerekend naar een structureel bedrag. Vanaf 2029 reserveren we jaarlijks € 5 miljoen voor vervangingsinvesteringen. Dit bedrag is beschikbaar voor de vervangingsopgave volgend uit de beheerplannen. Voor de periode 2026-2028 zijn de geplande vervangingsinvesteringen opgenomen in lijn met de bestaande beheerplannen en de geplande investering uit de vorige meerjarenraming.