Beleidsjaar samengevat

Beleidsontwikkelingen

In 2023 is veel gedaan om Meppel mooier, levendiger, leuker te maken en inwoners te ondersteunen waar dat nodig en mogelijk was, ofwel groeiend toevoegen van kwaliteit. Veel zaken waar inwoners en bezoekers direct iets van merken. Maar ook randvoorwaardelijke zaken, die verbeteringen in de toekomst mogelijk maken. De focus is daarbij gelegd op vijf thema's: stadsontwikkeling, verduurzaming, verbinding & participatie, maatschappelijke voorzieningen en bedrijfsvoering & middelen. In dit hoofdstuk een bloemlezing van de meest in het oog springende punten, waarover in de volgende hoofdstukken meer is te lezen.

Meppel ontwikkelt
Met de opleveringen van de laatste appartementencomplexen is de herontwikkeling van het Vledder zo goed als afgerond en in totaal zijn er in in 2023 in Meppel meer dan 200 nieuwe woningen opgeleverd. Veel woningen zijn gebouwd in Nieuwveense Landen. Daarnaast is de voorbereiding van de ontwikkeling van Noordpoort in volle gang. De subsidie voor de realisatie van de nieuwe stadsentree is in 2023 definitief toegekend.

Op het Prinsenplein hebben de geparkeerde auto’s plaatsgemaakt voor een uitnodigende openbare ruimte met veel groen en op het Bleekerseiland is de herinrichting van start gegaan. 
Op initiatief van onze inwoners is in het wijkpark Hesselingen een uitgebreide nieuwe skatebaan gerealiseerd. De openbare ruimte in Rogat is flink opgeknapt. Samen met omwonenden is een plan gemaakt voor het opknappen van het Groene Hart in de Oosterboer. Daarnaast zijn de kunstgrasvelden en atletiekbaan Ezinge vervangen. En er is fors geïnvesteerd in de aanplant van nieuwe bomen. 
Dit soort ontwikkelingen maken Meppel aantrekkelijker als plek om te wonen, werken en bezoeken. We zijn blij met de start van de nieuwe internationale lerarenopleiding en daarmee meer jonge internationale inwoners en bezoekers. Aan de andere kant is extra ruimte nodig om te ondernemen, bijvoorbeeld op Noord IV. Nu uit het uitvoerige onderzoek naar de realisatie van een themapark bleek dat dit niet haalbaar is, worden de bakens verzet naar de tweede optie: bedrijventerrein met duurzame energie en mogelijke andere functies. 
Meppel ondersteunt
Op veel manieren zijn mensen geholpen afgelopen jaar. Bijvoorbeeld via het geldloket, dat vanwege haar succes structureel is gemaakt. Veel inwoners zijn geholpen met vragen over financiële zaken -zowel ter plekke, als door een verwijzing. De koppeling met de energietoeslag heeft de toestroom verhoogd. In 2023 zijn er 250 energieboxen uitgedeeld en zijn er bij ruim 250 huishoudens energiecoaches thuis geweest om energieadviezen te geven.
Voor mensen met meerdere problemen is de Doorbraakmethode ontwikkeld. Deze is voortgekomen uit actieonderzoek en op praktische oplossingen gerichte samenwerking tussen verschillende organisaties. Het Regionaal Expertise Team Drenthe biedt maatwerk voor individuele situaties, ook in Meppel.

Meppel werkt samen
Meppel werkt actief samen met tal van mensen en organisaties in en rond Meppel. In december 2023 heeft de gemeenteraad het participatiebeleid voor de gemeente Meppel vastgesteld.
In de Regio Zwolle werken we aan de nieuwe meerjarige agenda ‘Regio Zwolle stapt door’. Met het havenbedrijf Port of Zwolle is in kaart gebracht hoe meer ruimte gevonden kan worden op bestaande bedrijventerreinen, zodat die efficiënter gebruikt kunnen worden. 
Op het terrein van vluchtelingen en asiel neemt Meppel haar verantwoordelijkheid: de opvang van Oekraïners in het voorzalige ziekenhuis is in 2023 voortgezet, evenals de asielboot en de huisvesting van statushouders.
Verschillende bijeenkomsten zijn gehouden, waarin informatie is verstrekt, maar ook is samengewerkt met inwoners van onze gemeente. Dit geldt bijvoorbeeld voor de warmteplannen. Het warmteplan Berggierslanden is in uitvoering gegaan, het warmteplan Koedijkslanden/Reestlanden/Slingenberg is opgesteld en een start is gemaakt met het warmteplan Oosterboer. De belangstelling vanuit de wijken is overweldigend. Belemmering is de beperkte capaciteit van het elektriciteitsnetwerk. Daar proberen we wat aan te doen door de mogelijkheden te onderzoeken van lokale netwerken en collectieve oplossingen op bedrijventerreinen; dit is gebeurd op Noord II en Oevers A en B.
Ook op het gebied van besparing op afval is vooruitgang geboekt.
Andere punten waar veel is samengewerkt en gecommuniceerd zijn:
- Wijk- en dorpsgericht werken.
- Actieplan Fiets! Door aansprekende digitale communicatie vulden maar liefst 1900 inwoners de bijhorende online enquête in.
- Sport en voorzieningen. Door sportclubs is een sportvisie opgesteld. Daarnaast is een begin gemaakt met een uitvoeringsplan en een visie op maatschappelijke voorzieningen.
- Rond ondermijning en veiligheid zijn verschillende bewustwordingssessies gehouden om mensen te doordringen van de risico's en gevaren die zich voordoen.
- Omgevingswet en Omgevingsvisie. Er is veel gesproken met inwoners, bedrijven en maatschappelijke partners over de toekomst van Meppel, dit is de opmaat naar onze Omgevingsvisie waarin de plannen en ambities voor de toekomst van Meppel worden vastgelegd.

Meppel creëert randvoorwaarden
Om goede resultaten te kunnen bereiken, moet vaak het nodige voorwerk worden gedaan. Plannen maken, de bedrijfsvoering goed organiseren, en dergelijke. Ook dat is gebeurd in 2023. We noemen de volgende plannen die zijn vastgesteld (in de raad):
- Jeugdnota gemeente Meppel 2023-2028
- Beleidsplan Armoede & Schulden 2024-2027
- Uitvoeringsplan Handhaving & Toezicht Sociaal domein
- Integraal VeiligheidsPlan (IVP).
- Cultuurvisie vastgesteld
- Programma van Eisen (PvE) school Nieuwveense Landen
- Financieel actieplan
- Natuurwaardenkaart biodiversiteit
Ook is gewerkt aan plannen voor de aanpassing van het stadhuis en gemeentewerf en voor verbetering van de planning & control-cyclus. In het sociaal domein zijn processen verbeterd, zowel intern als extern (verbetering van de toegang). Op het gebied van bedrijfsvoering heeft het verbeterplan automatisering tot een verdere professionalisering geleid. Dit uit zich in een procesarchitectuur, waarmee sturing en beheer verbeterd wordt.
Ook zijn verbeteringen doorgevoerd op het gebied van rechtmatigheid en is verder gewerkt aan organisatieontwikkeling. Met het opgestelde strategisch personeelsbeleid streven we naar aantrekkelijk werkgeverschap dat bijdraagt aan een toekomstbestendige organisatie. De verbeteringen in de organisatie passen in de Koers die voor de organisatie leidend is. In dat kader zijn de afgelopen jaren verschillende werkprocessen gedigitaliseerd en zetten we de leefwereld van inwoners centraal bij wijk- en dorpsgericht werken. Omdat tal van ontwikkelingen hebben plaatsgevonden, in Meppel en in de wereld om ons heen, is het tijd om Koers te evalueren. In 2023 heeft de aanbesteding van de evaluatie Koers plaatsgevonden. De gunning en de uitvoering van de evaluatie vindt plaats in 2024.

Bij het onderdeel beleidsontwikkelingen is duiding gegeven aan de ontwikkelingen in 2023. De financiële vertaling van die ontwikkelingen heeft geleid tot een positief resultaat over 2023 van € 10,7 miljoen. De geactualiseerde begroting over 2023 ging uit van een nadelig saldo van € 0,8 miljoen. 

Vergelijking met actuele begroting 2023
Een analyse van het saldo van baten en lasten op programmaniveau leidt tot het volgende beeld:

Het rekeningresultaat over 2023 komt € 11,6 miljoen hoger uit dat begroot. De algemene lijn is dat de voordelen met name een incidenteel karakter hebben. De volgende onderwerpen verklaren voor een groot deel het gunstige financiële resultaat over 2023.

Sociale zaken en werkgelegenheid
Opvang Oekraïense vluchtelingen
Door de aanhoudende oorlog in Oekraïne is, net als in 2022, actief ingezet op de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Voor deze opvang wordt een bijdrage per vluchteling ontvangen waarvoor de opvang gerealiseerd moet worden. De kosten voor de opvang zijn lager dan de ontvangen bijdrage. Per saldo houden we ruim € 4 miljoen over. Er zijn geen afspraken met het rijk over een eventuele terugbetalingsverplichting voor dit onderwerp. Het college stelt voor om van het positieve resultaat € 1,3 miljoen euro te reserveren voor mogelijk toekomstige tegenvallers op het gebied van de vluchtelingenopvang.

Beschermd Wonen 
De afrekening Beschermd Wonen van centrumgemeente Assen is bijna € 1,8 miljoen meer dan begroot. Het overschot is vooral te verklaren doordat de rijksbijdrage op vergelijkbaar niveau is gebleven, terwijl de kosten zijn gedaald. Oorzaken van de kostendaling zijn onder andere:
- Meer cliënten vallen onder de Wet langdurige zorg (Wlz) dan waar aanvankelijk van uit is gegaan. 
- De instroom van het aantal cliënten naar Beschermd Wonen was beperkt.
- Inzet op alternatieven/tussenvormen met lagere kosten.

Jeugdhulp
Op het gebied van jeugdhulp blijft sprake van stijging van de kosten per cliënt. In 2023 is sprake van een daling van het aantal jongeren met jeugdhulp. In de begroting was rekening gehouden met een gelijkblijvend aantal jongeren met hogere tarieven.  Door deze combinatie zijn de werkelijke uitgaven op jeugdhulp in 2023 in totaliteit niet gestegen en in lijn met het voorgaande jaar gebleven. Het levert een voordeel ten opzichte van de begroting van circa € 550.000.

Economische zaken en grondzaken
Grondexploitaties
Bij de uitkomsten van de grondexploitaties zien we dat de veronderstelde indexatie over 2023 mee is gevallen. Bij de herziening van de grondexploitaties per 1 januari 2024 leidt dit met name bij de grondexploitaties die nog in een beginstadium zitten tot een positieve bijstelling. Waar grondprijzen voor te verkopen gronden vorig jaar leken te stabiliseren is nu weer sprake van een lichte toename in de grondprijzen. Een deel van de vorig jaar getroffen voorziening kan in 2023 worden teruggedraaid. Daarnaast hebben we op grond van de voorschriften naar rato tussentijdse winstneming geboekt. Per saldo is sprake van een positief effect van circa € 1,2 miljoen.

Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien
Gemeentefonds
De bijdrage uit het gemeentefonds is € 3,1 miljoen hoger dan begroot. Verklaring hiervoor zijn extra compensatie voor lonen en prijzen binnen de Participatie, uitbetaling voorschot BTW-compensatiefonds en de tegemoetkoming van het rijk voor de energietoeslag 2023. Tegenover de extra bijdrage uit het gemeentefonds staan ook extra gemeentelijke kosten. Denk alleen al aan de energietoeslag over 2023 die wordt uitbetaald begin 2024. De extra middelen (€ 1,4 miljoen) voor de energietoeslag zijn toegevoegd aan de begroting 2024 via het raadsbesluit van 25 januari 2024. 

Saldo op de financieringsfunctie
Vanuit diverse subsidieregelingen zijn gelden als voorschot ontvangen voor te realiseren opgaven.  Dit betreft onder andere  de gelden vanuit de woningbouwimpuls en de  bijdrage voor de stadsentree/Noordpoort. Ook de opvang van Oekraïense vluchtelingen levert per saldo financiële middelen op. Mede door deze ontwikkelingen hebben we in 2023 geen aanvullende leningen aan hoeven te trekken. Daarnaast is sprake van gunstige renteontwikkeling waardoor in 2023 per saldo circa € 500.000 minder rente is betaald dan begroot.

Een gedetailleerde analyse van de financiële afwijkingen is opgenomen in de verantwoording van de diverse programma’s.

In 2023 heeft de gemeenteraad een financieel actieplan vastgesteld om te werken aan een (duurzaam) financieel gezond Meppel. Het plan bevat acties gericht op voldoende aandacht en buffers voor risico's, een goede reservepositie, een stabiele schuldpositie en een structureel evenwicht in de begroting.

Het jaar 2023 laat, net als 2022, een sterk positief rekeningresultaat zien. In lijn met het collegeprogramma en het financieel actieplan wordt dit positieve resultaat toegevoegd aan de algemene bufferreserve. Na de voorgestelde bestemming van het resultaat en de onttrekking voor de energietoeslag 2023 (raadsbesluit 25 januari 2024) bedraagt de bufferreserve € 37,3 mln. Daarmee naderen we op dit moment de streefwaarde van onze bufferreserve zoals vastgesteld in het financieel actieplan.

In het financieel actieplan is voor de bepaling van de financiële positie van Meppel vooral de focus gelegd op twee kengetallen. Dat zijn het solvabiliteitsratio en de netto schuldquote. Voor beide kengetallen zijn concrete actiepunten opgenomen. Voor het solvabiliteitsratio streven we naar minimaal 20% aan het eind van deze bestuursperiode. Voor de netto schuldquote is de streefwaarde gesteld op maximaal 90%.

De incidentele meevallers in 2023 hebben er toe geleid dat we eind 2023 al op een solvabiliteitsratio staan van 22%. Verder hebben we in 2023 geen leningen hoeven aan te trekken. Dit als gevolg van onder andere de ontvangen voorschotten op subsidies voor nog te realiseren projecten (woningbouwimpuls, mobiliteitsgelden). Dat heeft er toe geleid dat de netto schuldquote eind 2023 al ruimschoots onder de streefwaarde van 90% komt.    

Een gedetailleerde uitwerking van de kengetallen en risico's is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Voor een toelichting op de reservepositie wordt verwezen naar de toelichting op de balans.

Vanuit de ontwikkelingen in 2023 en de financiële uitwerking daarvan, zijn veel streefwaardes uit het financieel actieplan gerealiseerd. Tegelijk zullen we scherp aan de wind moeten blijven zeilen. Voor de toekomst hebben we te maken met veel financiële onzekerheden. Denk alleen al aan een vanaf 2026 lagere gemeentefondsuitkering door een andere financieringssystematiek van het rijk. In combinatie met onze eigen ambities, leidt dat er toe dat onze meerjarenbegroting vanaf 2026 een oplopend structureel tekort laat zien. We erkennen de opgaves die we de komende jaren hebben te realiseren inclusief de financiële impact en risico's die hiermee  gemoeid zijn. Onder andere met het traject Zero Based Budgetting (ZBB) zetten we in op een (financiële) sturing die uitgaat van de inzet van mensen en middelen op het realiseren van geprioriteerde taken, doelen en ambities.

Gerealiseerd in 2023 zijn onder andere:
- Vervanging toplaag atletiekbaan;
- Vervanging sportvloeren + belijning in sportzaal Het Erf en sportzaal De Aanloop;
- Revitalisering van Koedijkslanden fase 8;
- Herinrichting Prinsenplein inclusief rioolvervanging;
- Vervanging brug C. de Vos van Steenwijklaan;
- Parkeersystemen parkeergarage Keyserstroom en P-Stadshuis;
- Riolering Westeinde.
 
In uitvoering zijn onder andere:
- Renovatie Stadskwartier;
- Aanpassing KBS de Plataan;
- Vervanging toplaag kunstgrasvelden sportpark Ezinge;
- Herinrichting dorpskern Rogat;
- Herontwikkeling Bleekerseiland

In 2022 en 2023 zijn substantiële subsidies toegekend vanuit de mobiliteitsgelden en woningbouwimpuls. Planvorming is in voorbereiding die ook doorwerkt in eerder voorgenomen investeringen. 

Het totaal bedrag aan beschikbare investeringskredieten voor 2023 bedroeg € 31,6 mln. Daarvan is tot en met 2023 € 12,4 mln besteed. In het restant aan investeringskredieten zitten onder andere diverse projecten waar de uitvoering over meerdere jaren plaatsvindt. Dit betreft onder andere de ontwikkeling van Bleekerseiland, aanleg riolering binnen grondexploitaties, maatregelen Meppel Noord. Voor de onderwijsvoorziening Nieuwveense Landen en Dingstede wacht de realisatie op nadere uitwerking van plannen. Binnen het wagenpark hebben we te maken met langere levertijden waardoor de beschikbare middelen niet volledig zijn besteed. 

Voor nadere informatie over de investeringen wordt verwezen naar de diverse programma’s waar een verantwoording is opgenomen over de voortgang van de voorgenomen investeringen.