Beleidsjaar in vogelvlucht

Het jaar 2022 was wederom een woelig jaar op internationaal vlak. De Russische invasie in Oekraïne bracht oorlog terug in Europa. Het leidde tot toenemende spanningen op het wereldtoneel, een stroom vluchtelingen, stijgende energieprijzen en uiteindelijk ook tot inflatie. De impact van corona nam gedurende het jaar af. Daarnaast speelden vraagstukken van klimaat en woningnood en was er veel onvrede in Nederland over de aanpak van stikstof, boerenprotesten zelfs op het stadhuis, het kinderopvangtoeslagenschandaal en de hersteloperatie van de gaswinning in Groningen.  
Tegen die achtergrond is in Meppel het nodige werk verricht met daarbij de overgang naar een nieuwe bestuursperiode. In dit hoofdstuk worden een aantal opvallende zaken uitgelicht.

Corona en Oekraïne
Het na-ijleffect van corona is minder groot dan werd verwacht bij het opstellen van de begroting. Vanaf het voorjaar van 2022 zijn alle activiteiten geleidelijk weer opgestart zoals voorheen. In de coronaperiode is extra inzet gepleegd op leerplicht en ongeoorloofd verzuim. Dit wordt in 2023 voortgezet.

Toen de oorlog in Oekraïne begon en vluchtelingen naar het westen trokken, heeft Meppel in hoog tempo een voorziening in het voormalige ziekenhuis gerealiseerd. Door veel inzet, ook van vrijwilligers, hebben vluchtelingen hier een goede plek gevonden.
Daarnaast heeft Meppel ook bijgedragen aan de opvang van asielzoekers, door plek te bieden aan twee opvangschepen. Ook dit wordt voortgezet.

Inwoner en overheid
Vanuit de parlementaire ondervragingscommissie Kindertoeslagaffaire zijn middelen ontvangen om de dienstverlening aan inwoners in een kwetsbare positie te verbeteren. Hiermee is in 2022 gestart en wordt in 2023 doorgegaan.
De inflatie als gevolg van stijgende energie- en brandstofkosten raakt inwoners en organisaties in hun portemonnee. Dit geeft problemen voor een grotere groep dan de minima en heeft geleid tot meerdere herstelacties (met een rol voor de gemeente Meppel).

Daar tegenover staat de afgenomen werkloosheid en daarmee samenhangend de krapte op de arbeidsmarkt. Dit heeft tal van gevolgen. Eén daarvan is dat krapte ook betekent dat zorg moeilijker geboden kan worden (omdat er minder zorgpersoneel is). De zorgzwaarte blijft daardoor hoog en de zorgduur lang, zelfs langer dan voorheen (door een gebrek aan uit- en doorstroom).

Slimmer omgaan met schaarse grondstoffen
We maken het onze inwoners gemakkelijker om afval te voorkomen. Bijvoorbeeld door de introductie van de JA-JA sticker voor reclamefolders vanaf 1 januari 2023 en de lancering van Meppel Deelt, om het delen van spullen te stimuleren.
Energiebesparing werd in 2022 nog belangrijker vanwege de sterk gestegen prijzen. Met de inzet van (Junior) Energiecoaches stimuleren we om bewuster om te gaan met energie en binnen onze mogelijkheden ondersteunen we de mensen die slachtoffer dreigen te worden energiearmoede. 
In de wijk Berggierslanden is in samenwerking met de wijk het eerste warmteplan ontwikkeld om te komen tot een aardgasvrije wijk.

Bouwen aan Meppel
Voor Noordpoort bracht 2022 nieuwe kansen die we met beide handen hebben aangegrepen. Een nieuwe oriëntatie op dit transformatiegebied heeft geleid tot de toezegging van grote Rijksbijdragen aan de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk met bijbehorende infrastructuur (de noordelijke stadsentree). In Nieuwveense Landen schiet een nieuwe fase uit de grond en zijn belangrijke stappen gezet om het voorzieningencluster, met onder andere de basisscholen, te ontwikkelen. Ook begeleidden we in 2022 initiatiefnemers bij de ontwikkeling van diverse binnenstedelijke locaties. 

Schaarste aan ruimte, personeel en capaciteit van het energienet werken door in de economie en vragen om creativiteit van onze ondernemers. De ruimtelijke procedures rond Noord III en Oevers E lopen en met Tennet en Enexis zijn afspraken gemaakt over de realisatie van een nieuw onderstation in Noord III. Onze ambities voor de verduurzaming van de havens vragen extra ruimte. We proberen deze te vinden door de bestaande terreinen aan het water beter te benutten. 

In Noord IV werkten we samen met bewoners, agrariërs en organisaties aan een visie op het gebied. Daarbij is gekeken hoe ambities voor bedrijvigheid, windenergie en recreatie het beste samen kunnen gaan met het wonen en werken in het gebied. Eind 2022 werd duidelijk dat Noord IV ook in beeld is voor de mogelijke komst van een themapark.  

Samen werken aan kwaliteit
Met het maken van een Omgevingsvisie kijken we vooruit naar de gewenste ontwikkeling van de gemeente Meppel. Integraal en toekomstgericht verbinden we thema’s als wonen, werken, recreatie, openbare ruimte, leefbaarheid en duurzaamheid. In 2022 is in de Week van de Omgevingsvisie opgehaald hoe bewoners en organisaties tegen deze thema’s aankijken. Op basis van de inbreng hebben we de ambities scherp gesteld en is bepaald welke toekomstscenario’s we willen onderzoeken. 

Maatschappelijke voorzieningen
Binnen het onderwijs (zowel basis als voortgezet) bestaan huisvestingsvraagstukken, waarover in 2022 overleg is gevoerd. In 2023 moet dit tot nadere keuzes leiden.
In 2022 is samen met sportverenigingen en andere stakeholders (waaronder het onderwijs) een sportvisie opgesteld. Deze wordt in 2023 aangeboden aan de raad.
Veel aandacht is besteed aan bewegen, een gezonde leefstijl en vrijetijdbesteding. Via buurtsportcoaches zijn allerlei gratis activiteiten van jong tot oud opgestart, georganiseerd en overgedragen aan de juiste personen/verenigingen.

Fijne en actieve buitenruimte
We nodigen onze inwoners en bezoekers uit om actief gebruik te maken van de openbare ruimte. Hier houden we rekening mee bij ontwikkeling, inrichting en beheer van de openbare ruimte. Het burgerinitiatief van twee Meppeler scholieren voor een Pumptrack past hier geweldig in. Wij zijn dan ook blij dat de Pumptrack in de Oosterboer al vanaf de opening een groot succes is.
Bij herinrichting van de openbare ruimte, bijvoorbeeld in de binnenstad, zorgen we voor meer en diverser groen, dit is fijn voor zowel mens als dier. Door steeds meer lantaarnpalen te voorzien van Ledverlichting besparen we veel energie.

Bij het onderdeel beleidsontwikkelingen is al duiding gegeven aan de vele ontwikkelingen in 2022. De financiële vertaling van die ontwikkelingen heeft geleid tot een zeer positief resultaat over 2022. Gemeente Meppel sluit het jaar 2022 af met een positief resultaat van € 15,9 miljoen. De geactualiseerde begroting over 2022 ging uit van een voordelig saldo van € 1,4 miljoen. 

Vergelijking met actuele begroting 2022
Een analyse van het saldo van baten en lasten op programmaniveau leidt tot het volgende beeld:

Corona en Oekraïne
Het jaar begon in lock-down vanwege corona. Op het moment dat de coronamaatregelen werden afgeschaald brak een oorlog uit in Oekraïne. Gevolg was een opgave voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen is een bijdrage per vluchteling ontvangen waarvoor de opvang gerealiseerd moet worden. De kosten voor de opvang zijn lager dan de ontvangen bijdrage. Per saldo houden we ruim € 3 miljoen over.  Dit is onderdeel van het voordelige saldo van € 5 miljoen in programma Sociale zekerheid en werkgelegenheid. Er zijn geen afspraken met het rijk over een eventuele terugbetalingsverplichting voor dit onderwerp. 

Sociaal domein
Binnen het Sociaal domein blijft een aantal thema’s aandacht vragen. Op het budget jeugdhulp was in 2022 sprake van een tekort van € 1,5 miljoen door een verschuiving van lichte naar zwaardere hulp. De toename deed zich met name voor binnen verblijf en specialistische GGZ, terwijl het aantal jongeren met jeugdhulp nagenoeg gelijk is gebleven. Om deze toename voor zover mogelijk af te remmen werken we via de Meppeler ontwikkelagenda jeugdhulp en de landelijke hervormingsagenda jeugdhulp aan een betere beheersbaarheid van de kosten. Vanuit de Meppeler ontwikkelagenda werken we vooral aan de lokaal beïnvloedbare factoren (waaronder de toegang) en vanuit de Drentse samenwerking werken aan het beter beheersbaar krijgen van de bovenlokaal in te kopen jeugdhulp. Hierbij is de landelijke hervormingsagenda richtinggevend.

Op de onderdelen bijstand en re-integratie zien we overschotten. In 2022 is een tekort aan personeel geweest op de arbeidsmarkt. Het aantal mensen dat afhankelijk is van een bijstandsuitkering is minder en de doorlooptijd van de uitkering/re-integratietrajecten is korter. Het vinden van werk met loonkostensubsidie is door de krapte op de arbeidsmarkt ook makkelijker geweest. 
Via centrumgemeente Assen ontvangen we ruim € 700.000 meer dan begroot in verband met de afrekening voor Beschermd Wonen. 
Ondanks het positieve resultaat in het Sociaal domein zijn de meeste overschotten incidenteel. 

Gemeentefonds
De bijdrage uit het gemeentefonds is € 5,9 miljoen hoger dan verwacht (Algemene dekkingsmiddelen). Met name de meicirculaire bracht € 3 miljoen aan extra inkomsten. Dit is voornamelijk het gevolg van de koppeling met de rijksuitgaven. Ook de twee circulaires die we daarna hebben ontvangen leverden in totaliteit € 2,9 miljoen extra op. Hierin is € 1 miljoen opgenomen als voorschot op de energietoeslag 2023. Tegenover de hogere inkomsten staan nog wel gemeentelijke uitgaven die we in 2023 verwachten te moeten doen. Het gaat dan niet alleen om de uitbetaling van de energietoeslag maar ook om de kosten van uitvoering van de Omgevingswet en het klimaatakkoord. Via het bestemmingsvoorstel bij deze jaarstukken houden we deze middelen (totaal € 1,7 miljoen)beschikbaar voor 2023.    

Inflatie
We zagen de energieprijzen substantieel stijgen. De vraag naar woningen zette zich onverminderd voort. Tegelijkertijd namen de prijzen voor goederen en diensten enorm toe en ervaren we de hoogste inflatiecijfers in jaren. De effecten van de inflatie zien we onder andere sterk terug binnen de ontwikkeling van de grondexploitaties. Door de verplichte overgang van Gazprom naar een andere energieleverancier met afrekening voor de wintermaanden zijn de effecten van de stijging van de energieprijzen op de gemeentelijke begroting in 2022 nog beperkt. 

Grondexploitaties
Bij alle grondexploitaties wordt het verwachte eindresultaat lager doordat een deel van de ruimte wordt opgeslokt door de toename van de prijzen. Aan de andere kant stabiliseren de verkoopprijzen. Als gevolg hiervan hebben we een deel van eerder genomen winsten moeten terugdraaien en zijn aanvullende voorzieningen geboekt voor grondexploitaties met een negatieve eindwaarde. Dit leidt tot een negatief effect in de jaarcijfers 2022 van per saldo circa € 270.000. 

Overige (vooral incidentele) voordelen
Naast de hiervoor genoemde onderwerpen is nog een aantal onderwerpen te duiden die bijdragen in het resultaat over 2022. Dit zijn met name incidentele voordelen. Het gaat hier dan onder andere om extra inkomsten uit leges en bouwvergunningen ad € 825.000 (Ontwikkeling openbare ruimte), de afronding en toerekening van de subsidies van het binnenstadsplan ad € 1,2 miljoen en de verkoop van vastgoed ad € 375.000 (beide programma Economische zaken en Grondzaken). Ook de kosten van het ambtelijk apparaat vallen lager uit dan begroot (€ 1 miljoen). Dit heeft voor een deel te maken met openstaande vacatures die lastig ingevuld kunnen worden. Daarnaast zijn de kosten van de personele inzet voor de opvang van de vluchtelingen uit Oekraïne betaald uit de rijksmiddelen die hiervoor zijn ontvangen. 

Een gedetailleerde analyse van de financiële afwijkingen is opgenomen in de verantwoording van de diverse programma’s.

De reservepositie per 31-12-2022 (€ 15,1 miljoen) laat een verbetering zien ten opzichte van de stand per 1-1-2022 (€ 10,7 miljoen). Belangrijke oorzaak hiervan is de resultaatbestemming uit 2021. Vanuit de resultaatbestemming is € 4,4 miljoen toegevoegd aan de algemeen vrij besteedbare reserve. Daarnaast zijn diverse dotaties aan bestemmingsreserves gedaan (corona, budgetoverheveling, binnenstadsplan). In 2022 is een deel van de uitgaven op deze onderwerpen gedekt uit de reserve. In lijn met het raadsbesluit van 17 november 2020 is het rentevoordeel als gevolg van de herstructurering van de leningenportefeuille toegevoegd aan de algemeen vrij besteedbare reserve.

Een nadere toelichting op de vermeerderingen en verminderingen is te vinden bij de toelichting op de balans.
Het rekeningresultaat en de resultaatbestemming over 2022 is niet meegenomen in de genoemde bedragen.

Gerealiseerd in 2022 zijn onder andere:
- Revitalisering van Koedijkslanden fase 5 en 6;
- Aanleg fietspad Reggersweg;
- Aanleg pumptrack in het Ringpark Oosterboer;
- Herinrichting trottoir Prinsengracht;
- Renovatie van de kap van molen Sterrenberg
- Aanleg van damwanden in het gebied Oevers D. 

In uitvoering zijn onder andere:
- Vervanging brug C. de Vos van Steenwijklaan 
- Fietspad Ruinerwoldseweg (GVVP)
- Herinrichting dorpskern Rogat (GVVP)
- Ontsluiting Nieuwveense Landen in samenhang met de ontwikkeling van de grondexploitaties

In 2022 zijn substantiële subsidies toegekend vanuit de mobiliteitsgelden en woningbouwimpuls. Planvorming is in voorbereiding die ook doorwerkt in eerder voorgenomen investeringen. Hierover wordt u in 2023 nader geïnformeerd.

Voor nadere informatie over de investeringen wordt verwezen naar de diverse programma’s waar een verantwoording is opgenomen over de voortgang van de voorgenomen investeringen.