Toelichting op de balans

Immateriële vaste activa
Onder immateriële vaste activa worden begrepen de bijdragen aan activa in eigendom van derden en de kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief. Kosten van onderzoek en ontwikkeling welke niet aan bepaald actief kunnen worden toegerekend worden niet meer geactiveerd. 

Materiële vaste activa
De materiële vaste activa worden ingedeeld in investeringen met een economisch nut, economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven en maatschappelijk nut. Onder economisch nut worden begrepen die investeringen waarvoor een “markt” is of welke onderdeel vormen voor een aan derden in rekening te brengen tarief. 

Onderstaand het verloop van de boekwaarde van de investeringen met economisch nut:

De desinvestering betreft een overboeking van € 945.000 naar de gronden in exploitatie (vlottende activa) en de verkoop van een perceel grond voormalige MULO-locatie en de ruiling van percelen grond Meppel en Nijeveen voor het resterende bedrag.

De totale boekwaarde van € 78.507.643 is inclusief een boekwaarde van € 23.125.378 voor investeringen waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven.

Onderstaand het verloop van de  boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut:

Financiële vaste activa
Dit betreffen de verstrekte langlopende geldleningen, aandelen in gemeenschappelijke regelingen, deelnemingen en de in het bezit van de gemeente zijnde effecten. In het bedrag van de overige verstrekte leningen is een bedrag van  € 2,5 miljoen opgenomen voor vooruitbetaalde huur aan WOG B.V.

Onderstaand het verloop van de boekwaarde van de financiële vaste activa:

Voorraden

Voorzieningen grondexploitatie
In de Nota Grondbeleid is vastgelegd dat voorziene verliezen op grondexploitaties (hierna ook: bouwgronden in exploitatie) in de jaarrekening worden verwerkt zodra zij bekend zijn. Een voorziening moet direct worden getroffen ter grootte van het berekende tekort. In onderstaande tabel zijn de benodigde voorzieningen voor verliesgevende grondexploitaties per 31-12-2022 weergegeven.

De verwachte eindwaarde van Kop van Noordpoort komt bij de herziening negatief uit. Belangrijkste oorzaken hiervoor zijn toenemende kosten en stabilisatie van de verwachte verkoopopbrengsten. In de herziening is geen rekening gehouden met de effecten en bijdrage van de woningbouwimpuls. In 2023 wordt een hernieuwde planopzet uitgewerkt inclusief woningbouwimpuls.

De voorziening voor Blankenstein en Het Vledder zijn respectievelijk  met € 93.000 en € 126.000 verhoogd. Belangrijke factor betreft de toenemende bouwkosten vanwege inflatie. Bij Blankenstein starten de nog te realiseren bouwprojecten later dan voorzien. 

Waardering grondexploitaties
Uitgangspunten
Wijzigingen in de economische situatie, maar ook toekomstige planwijzigingen op projectniveau, hebben invloed op de uiteindelijke resultaten van de verschillende grondexploitaties binnen onze gemeente. Ook beleidsmatige keuzes over programma, ontwikkeltempo, ontwikkelvolgorde en kwaliteitscriteria etc. zijn bepalend voor het verwachte resultaat op de grondexploitaties en de waardering daarvan. De waardering van de grondexploitaties in deze jaarrekening is gebaseerd op de actuele inzichten ten aanzien van de marktsituatie en de te hanteren parameters (zoals prijsindexering, rente- en grondprijsontwikkeling).

Tussentijdse winstneming
Conform de geldende BBV-richtlijnen moet op grondexploitaties met een positieve resultaatverwachting (tussentijds) winst worden genomen naar rato van de voortgang van het project. In het kader van het voorzichtigheidsbeginsel dient bij de bepaling van de tussentijdse winst rekening te worden gehouden met de risico’s die specifiek samenhangen met de nog te realiseren kosten en opbrengsten van de individuele grondexploitaties. Dit leidt voor de jaarrekening 2022 tot de volgende berekening (op basis van netto contante waarde (NCW).

Per 31-12-2022 is totaal € 8.037.000 aan (tussentijdse) winst genomen op grondexploitaties met een positief resultaat. Per 31-12-2021 bedroeg dit nog € 7.486.000. Per saldo komt de totale winstneming over het boekjaar 2021 uit op € 551.000, welke bestaat uit:
- Afgesloten grondexploitatie Noord II ad € 689.000 (gerealiseerd)
- Tussentijdse winstneming  op de grondexploitaties Oevers D en Danninge Erve, samen € 161.000 (positief)
- Terug storten eerder genomen winstneming voor de grondexploitaties Nieuwveense Landen en Oevers E, samen € 299.000 (negatief)

Nog te realiseren kosten en nog te realiseren opbrengsten
In onderstaand overzicht is per complex de geraamde nog te realiseren kosten en nog te realiseren opbrengsten opgenomen. Deze zijn afgezet tegen het geraamd eindresultaat op nominale waarde en NCW.

Voor Oevers D zijn de nog te realiseren kosten en opbrengsten zien op de totale grondexploitatie. Het geraamde eindresultaat op nominale waarde en NCW is gebaseerd op het aandeel van de gemeente Meppel in de aangegane PPS.

Parameters en grondprijzen
Rekenrente
Het rentepercentage dat wordt gehanteerd voor de toegerekende rente grondexploitaties 2022 is berekend op 2,11%. Dit percentage is afgeleid van de werkelijk te betalen rente over het aandeel vreemd vermogen, conform BBV richtlijnen. Voor 2023 en volgende jaren is uitgegaan van de renteberekening programmabegroting 2023, deze bedraagt 2,1%.

Kosten- en opbrengstenstijging
In lijn met voorgaande jaren is extern advies ingewonnen voor de toetsing/bepaling van de parameters voor kosten- en opbrengstenstijging.

Grondprijzen
Voor de herziening Meerjaren Perspectief Grondexploitaties 2023 is het uitgangspunt de grondprijzennota 2023. 

Risico’s en onzekerheden
Op grond van de Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen 2013 is een uitgebreide risicoanalyse voor de grondexploitaties uitgevoerd. De risico’s zijn door adviesbureau Metafoor voor alle projecten afzonderlijk in beeld gebracht.
Het belangrijkste risico binnen de grondexploitaties blijft het niet realiseren van de geprognosticeerde afzet (kavelverkoop). Vertraging in (de uitgifte van en realisatie woonrijp maken) een project kan leiden tot een toename van rente-, planontwikkeling- en beheerskosten. Ook het niet realiseren van de beoogde grondprijs vormt steeds weer een aanzienlijk risico. Daarnaast bestaan er risico’s met betrekking tot de ontwikkeling van de parameters binnen de projecten, zoals kosten- en opbrengstenstijging en de renteontwikkeling.

Een nadere toelichting op de grondexploitaties, de risicoanalyses en berekening van de benodigde bufferreserve is opgenomen in de paragraaf  "grondbeleid" en de paragraaf “weerstandsvermogen en risicobeheersing”.

Gereed product en handelsgoederen
De voorraden gereed product en handelsgoederen betreft in hoofdzaak verhandelbaar onroerend goed. Het verloop is als volgt:

Uiteenzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar

Vorderingen op openbare lichamen

Rekening-courantverhouding met het Rijk

Voor de verantwoording over het schatkistbankieren conform wettelijke bepalingen wordt verwezen naar de paragraaf  Financiering.

Overige vorderingen

In het bedrag van € 4.012.975 per 31 december 2022 onder de overige vorderingen staat met betrekking tot debiteuren sociale zaken een brutobedrag van € 1.594.862 open waarvan € 712.305 aangemerkt wordt als invorderbaar. Voor het niet kunnen innen van vorderingen is een voorziening gevormd. De opbouw van deze voorziening geschiedt op grond van artikel 9 van de Financiële beheersverordening (art. 212 Gemeentewet). De onttrekkingen vinden plaats op basis van de feitelijke boekingen.  Het bedrag van de voorziening voor de belastingvorderingen en overige vorderingen bedraagt € 323.770. Over 2022 is uit de voorziening een bedrag € 44.913 toegevoegd aan de exploitatie.

Liquide middelen

Reserves
Reserves zijn vermogensbestanddelen die bedrijfseconomisch gezien vrij aanwendbaar zijn. In de toelichting op de balans worden reserves onderscheiden naar:
- de algemene reserve;
- bestemmingsreserves.

Algemene reserves
Algemene bufferreserve
Deze reserve wordt aangehouden om risico’s op te kunnen vangen. De gewenste omvang van de bufferreserve wordt ieder jaar bij het opmaken van de jaarrekening bepaald.

In de raadsvergadering van 12 november 2020 is de programmabegroting 2021-2024 vastgesteld en werd besloten om het rentevoordeel van € 370.000 als gevolg van de herstructurering van de leningenportefeuille toe te voegen aan de algemene bufferreserve.

Vrij besteedbare reserve
Deze reserve dient als buffer voor financiële tegenvallers.

In de raadsvergadering van 2 juni 2022 is de jaarrekening 2021 vastgesteld en werd besloten om het nog resterende positieve resultaat, € 4.392.859 toe te voegen aan de algemeen vrij besteedbare reserve. 

Bestemmingsreserves
Een bestemmingsreserve is een reserve waaraan de raad een bepaalde bestemming heeft gegeven.

Reserve budgetoverheveling
Deze reserve wordt gevormd door een separaat raadsbesluit resultaatbestemming en is voor het rechtmatig aanwenden van incidentele uitgaven waarvan de werkzaamheden niet (volledig) in het betreffende boekjaar zijn afgerond en die in het volgende jaar zullen worden gerealiseerd.

Mutaties 2022:
In de raadsvergadering van 2 juni 2022 is bij de vaststelling van de jaarrekening 2021 besloten om een deel van het resultaat, € 333.000 toe te voegen aan deze reserve en in 2022 € 333.000 te onttrekken aan deze reserve en toe te voegen aan de begroting 2022.

Reserve Nat Industrieterrein
Deze reserve is voor de promotie en acquisitie van het Nat industrieterrein. De reserve is onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst.

Mutaties 2022:
Geen.

Reserve ondernemersfonds
Deze reserve is voor het beschikbaar hebben van middelen voor versterking van het georganiseerde bedrijfsleven.

Mutaties 2022:
Jaarlijks vindt er een onttrekking plaats ten gunste van de exploitatie ter dekking van de subsidieverlening aan Stichting Ondernemersfonds Meppel. In 2022 is € 245.041 onttrokken uit de reserve. De toevoeging aan de reserve van € 245.041 is ten laste van de exploitatie uit de jaarlijkse extra opbrengst uit het OZB-tarief voor niet-woningen.

Reserve Ogterop
Deze reserve is om middelen beschikbaar te hebben van de (toekomstige) theatergerelateerde uitgaven.

Mutaties 2022:
Geen.

Reserve binnenstadsplan
Deze reserve is bij de jaarstukken 2019 gevormd uit de resultaatbestemming. Het wordt ingezet ter dekking van de kosten van de gemeentelijke uitgaven voor het binnenstadsplan.

Mutaties 2022:.
In de raadsvergadering van 2 juni 2022 is de jaarrekening 2021 vastgesteld en werd besloten om een deel van het resultaat ad € 106.000 toe te voegen aan deze reserve.  De onttrekking van € 273.646  ten gunste van de exploitatie is ter dekking van de gemeentelijke uitgaven voor het binnenstadsplan.

Reserve onafhankelijke cliëntondersteuning
Deze reserve is in de raadsvergadering van 20 juni 2019 ingesteld en is om de middelen die via de septembercirculaire 2018 werden ontvangen in te zetten voor dit onderwerp.

Mutaties 2022:
De onttrekking van € 78.792 ten gunste van de exploitatie is ter dekking van de kosten van het project onafhankelijke cliëntondersteuning.

Reserve Omgevingswet
Deze reserve is bij de jaarstukken 2019 gevormd uit de resultaatbestemming. Het wordt ingezet ter dekking van de kosten die samenhangen met de invoering van de omgevingswet.

Mutaties 2022:
De onttrekking van € 155.645 ten gunste van de exploitatie is ter dekking van de kosten die samenhangen met de invoering van de Omgevingswet.

Reserve corona
Deze reserve is bij de jaarstukken 2020 gevormd uit de resultaatbestemming. Het is om de resterende middelen uit de compensatiepakketten 2020 beschikbaar te houden voor uitgaven ten aanzien van corona in latere jaren.

Mutaties 2022 :
In de raadsvergadering van 2 juni 2022 is bij vaststelling van de jaarrekening 2021 besloten om een deel van het resultaat, € 348.000 toe te voegen aan deze reserve.  De onttrekking van € 334.053 ten gunste van de exploitatie is ter dekking van de kosten  van extra inzet op een aantal onderdelen als gevolg van corona.  In de raadsvergadering van 23 februari 2023 is besloten om € 250.000 te onttrekken aan deze reserve en dit bedrag beschikbaar te stellen voor een steunfonds voor verenigingen, stichtingen, maatschappelijke en kerkelijke instellingen. Het restant van de reserve houden we beschikbaar voor de terugvordering TOZO bedrijfskredieten.

Resultaat voor bestemming
Voor het voorstel met betrekking tot de bestemming van het resultaat 2022 wordt verwezen naar het betreffende raadsvoorstel.

Voorzieningen worden gevormd voor verliezen, verplichtingen en risico’s waarvan de omvang op balansdatum onzeker, doch redelijkerwijs is in te schatten.

Toelichting op de voorzieningen

Algemene voorzieningen
Voorziening pensioen- en wachtgelden bestuur en personeel
Deze voorziening is bedoeld voor de opvang van de uitkeringsverplichtingen aan het voormalige personeel (wachtgelden en de opgebouwde uitkeringsverplichtingen van gewezen en huidige wethouders).

Mutaties 2022:
Jaarlijks wordt de hoogte van de voorziening bepaald aan de hand van actuariële berekeningen. Om aan de toekomstige verplichtingen te kunnen voldoen is € 682.000  toegevoegd aan de voorziening. Er is € 405.000 aan uitkeringen wachtgeld en ouderdoms- of nabestaandenpensioen gedaan.

Voorziening verlofsparen

Medewerkers kunnen vanaf 1 januari 2022 bovenwettelijke vakantie-uren sparen. Met dit 'verlofsparen' kunnen medewerkers passend bij hun levensfase hun bovenwettelijke vakantie-uren inzetten op een manier die aansluit bij hun persoonlijke levens- en carrièreplanning en het gemeentelijke vitaliteitsbeeld. Deze vakantie-uren verjaren niet. Aangezien er bij verlofsparen sprake is van arbeidskostengerelateerde verplichtingen die een niet voorspelbare opbouw en daarmee ook onvoorspelbare afbouw kennen, dient hier conform regelgeving een voorziening voor gevormd te worden.

Mutaties 2022:
Vanuit de exploitatie is in 2022 € 46.000 gestort in deze voorziening.

Voorziening voor van derden verkregen middelen met een specifiek bestedingsdoel
Dit betreft een voorziening conform artikel 44 BBV lid 2. De voorziening is gevormd door van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden, met uitzondering van de voorschotbedragen, bedoeld in artikel 49 lid b.  

Voorziening afvalstoffenheffing
Bij de afvalstoffenheffing is sprake van een 100% kostendekking. Mee- en tegenvallers op dit onderdeel worden verrekend met deze voorziening.

Mutaties 2022 :
in 2022 is vanuit de exploitatie een bedrag van € 55.000 gestort in deze voorziening.

Voorziening riolering
Deze voorziening is bedoeld voor de egalisatie van de lasten met betrekking tot toekomstig of nog niet uitgevoerd werk bij groot-onderhoud, toekomstige vervangingsinvesteringen of uitbreidingsinvesteringen.

Mutaties 2022:
Vanuit de exploitatie 2022 is een bedrag van € 125.000 gestort in deze voorziening.

Onderhandse leningen

Onderstaand het verloop van de opgenomen onderhandse geldleningen:

Over de onderhandse leningen was een rentevergoeding van € 2.687.095 verschuldigd.

Kasgeldleningen

Artikel 50 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) stelt dat aan de passiefzijde van de balans het bedrag wordt opgenomen waartoe aan natuurlijke en rechtspersonen borgstellingen en garantstellingen zijn verstrekt. Vervolgens regelt artikel 53 van de BBV dat in de toelichting op de balans de niet in de balans opgenomen belangrijke financiële verplichtingen worden vermeld waaraan de gemeente voor de toekomstige jaren is verbonden.

Op balansdatum staan de volgende borg- en garantstellingen:

Eigen woningbezit
Tot en met 1994 bestond de mogelijkheid voor burgers om voor de aankoop/verbouw van een eigen woning de gemeente te vragen een borgstelling/garantie te verlenen op de door hen aan te gaan hypothecaire geldlening. In geval van beroep op de borgstelling/garantie had de gemeente de mogelijkheid 50% van het verlies te verhalen op het Rijk. Van deze regeling is op grote schaal gebruik gemaakt. Met ingang van 1995 is deze regeling vervallen en vervangen door de borgstelling/garantieverlening door de Nationale Hypotheek Garantie. Voor de oorspronkelijk verstrekte borgstellingen/garanties blijft de gemeente aansprakelijk tot het moment dat de hypotheek wordt afgelost. Het feitelijke risico dat de gemeente nog loopt voor deze vervallen regeling is nihil gezien de sinds 1995 opgetreden prijsstijgingen van woningen. Op dit moment wordt nog garant gestaan voor 18 “oude” garantiegevallen tot een bedrag van circa  0,4 miljoen (gemiddeld per woning € 21.778).

Achtervang sociale woningbouw
Een soortgelijke regeling als voor het eigen woningbezit, bestaat ook voor borgstelling/garantieverlening
voor (sociale) huurwoningen in eigendom van woningcorporaties. Deze borgstellingen/garanties zijn
ondergebracht bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) waaraan ook door onze gemeente
wordt deelgenomen. Deze regeling houdt in dat de garantieverplichting berust bij het waarborgfonds met
een achtervang van de deelnemende gemeente als het waarborgfonds in financiële problemen komt.
Volgens opgave van het Waarborgfonds bedraagt het achtervangrisico op 31 december 2022 ruim
145 miljoen.

Borgstelling bouw scholencampus
In juni 2010 bent u akkoord gegaan met de Projectovereenkomst Onderwijspark Ezinge. Per 1 juli 2013 wordt borg gestaan voor een geldlening van € 50 miljoen voor het onderwijspark Ezinge. Hiertegenover staat een 1e hypotheekrecht.

Langdurende huurverplichting
In maart 2013 zijn de huurovereenkomsten met de WOG m.b.t. de onderwijsruimten en de sportaccommodatie van onderwijspark Ezinge ondertekend. Per 1 juli 2014 is de huur ingegaan voor een periode van 40 jaar, waarna de overeenkomst wordt voortgezet voor een periode van 5 jaar.

Overige toekomstige financiële verplichtingen:

• Er is geen voorziening gevormd voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume.  Ultimo 2022 bedroeg het saldo aan wettelijke vakantiedagen € 160.000 (2021: € 133.000).  Het saldo aan bovenwettelijke vakantiedagen bedroeg ultimo 2022 € 511.000 (ultimo 2021: € 453.000).  Met ingang van 2022 is in de CAO een regeling verlofsparen opgenomen.  Voor deze regeling is in lijn met de nadere toelichting van de commissie BBV wel een voorziening gevormd en in de balans opgenomen.
• In de CAO is opgenomen dat aan ambtenaren met een diensttijd van 25 jaar, 40 jaar en 50 jaar een gratificatie wordt toegekend. Voor deze verplichting is geen voorziening gevormd en is op grond daarvan niet in de balans opgenomen
• In 2022 zijn geen betalingen verricht naar aanleiding van verleende borg- en garantstellingen.